Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Blaðsíða 12

Tímarit Máls og menningar
búi yfir staðgóðri þekkingu í greininni og fái að hafa viðeigandi tæki við
höndina til þess að kennslan eða fræðslan verði eins og best er á kosið. Vissulega
er hætta á því að kennari sem ekki leggur stund á neinar rannsóknir staðni í
faginu, en það sem máli skiptir er raunar ekki að hann stundi rannsóknir heldur
að honum sé gert kleift að fylgjast með framförum í greininni, geti kynnt sér ný
fræðirit og aflað sér viðbótarmenntunar ef því er að skipta. Eg fullyrði sem sé að
hvorki í tæknivísindum né náttúruvísindum almennt séu rannsóknir þeirra, sem
fást við kennslu, forsenda góðrar kennslu. Vilji menn fá skírskotun í staðreyndir
þessu til sönnunar þá leyfi ég mér að benda á verkfræði- og raunvísindadeild.
Þar hefur um árabil verið haldið uppi menntun í tækni- og raungreinum sem
stenst fyllilega samanburð við það sem gert er í góðum erlendum háskólum, þar
sem viðamiklar rannsóknir eru stundaðar. En ekki þarf að eyða orðum að þeirri
rannsóknaraðstöðu sem mönnum á þessum sviðum er búin hér í skólanum.
Vilji menn fá skýringu á þessu er nærtækt að vísa til stærðfræði, þó að hún
teljist auðvitað hvorki til tækni- né raungreina. En það sem ég nú segi um
stærðfræði á einnig við tækni- og raungreinar að verulegu leyti: I stærðfræði er
völ á aðferðum og niðurstöðum sem menn geta tileinkað sér og miðlað öðrum
án þess sjálfir að leggja stund á stærðfræðilegar rannsóknir.
1 mannlegum fræðum, húmanískum greinum, er málum háttað á annan veg.
Þar er hvorki til að dreifa aðferðum né niðurstöðum sem menn geta tileinkað sér
án sjálfstæðra rannsókna og síðan miðlað öðrum. Þess vegna er óhugsandi að
nokkur vibunandi kennsla eða fræðsla fari fram í þessum greinum án þess að
rannsóknir séu jafnframt stundaðar af kappi. Frá þessu eru aðeins ein eða tvær
undantekningar: Unnt er að kenna málfræði og tungumál að vissu marki án þess
að lögð sé jafnframt stund á rannsóknir á þeim, sem sama gildir um formlega
rökfræði sem stendur í nánum tengslum við stærðfræði. En strax og tengslum
við stærðfræðina sleppir taka við álitamál í rökfræði er vekja spurningar sem
kalla á rannsóknir.
Hér er hvorki staður né stund til að leita skýringa á þessu mikilvæga einkenni
mannlegra fræða og því látið nægja að draga þá ályktun sem við blasir af þessum
staðreyndum: Frá menntunar- eða menningarlegu sjónarmiði má háskóli síst
vera án rannsókna í húmanískum fræðum. Rannsóknir í þeim fræðum eiga því
að hafa skýlausan forgang þegar kemur til ákvarðana um fjárveitingar og önnur
atriði sem lúta að eflingu rannsókna í háskólanum. (Ef ég ætti að nefna eitt
rannsóknarsvið sem þyrfti stóreflingar við — auk guðfræðinnar sem ég hef
þegar nefnt — þá er það svið lögfræði og lögspeki: Góðar fræðilegar rannsóknir
á þessu sviði eru ein mikilvægasta forsendan fyrir góðu réttarfari í landinu og
varða jsannig almannaheill á mjög knýjandi hátt.)
3. Ég kem nú að síðustu viðmiðuninni sem ég gat um að hafa þyrfti til
hliðsjónar þegar spurt er hvaða rannsóknarsvið beri að efla öðrum fremur í
háskólanum. Hún er þessi: Við eigum að efla þær rannsóknir í háskólanum sem
líklegastar eru til þess að skila frumlegum eða nýstárlegum niðurstöðum og
362