Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Blaðsíða 42

Tímarit Máls og menningar
stórum hópum (t. d. fyrirlestrar) mjög í skuggann og nemendur verja
miklum tíma í sjálfstæð verkefni. Ekkert kapp er á það lagt að nemendur
fylgist að í náminu, heldur er miðað við afkastagetu hvers og eins.
Það er heldur ekki álitið mikilvægt að nemendur læri allir allt sama
námsefnið. Þótt það sé með ólíkum hætti eftir skólum munu allir kennarar,
sem á annað borð vilja kenna sig við sveigjanlegt skólastarf, gefa nemendum
eitthvert svigrúm til að velja sér viðfangsefni. Raunar er þetta val oft talið
með megineinkennum sveigjanlegra kennsluhátta. Það þýðir m. a. að
listhneigður nemandi ver meiri tíma til skapandi viðfangsefna og sá sem
hugfanginn er af stærðfræði fæst við fleiri viðfangsefni af því tagi en
jafnaldrar hans.
I opna skólanum er allt kapp lagt á að efla sjálfstæð vinnuhrögð og ala á
ábyrgð nemandans á eigin námi. Nemendum er ætlað að leysa stór og smá
verkefni upp á eigin spýtur, einir eða í hópum. Þeir eiga að læra að afla sér
upplýsinga, fá þjálfun í að vinna úr heimildum og koma niðurstöðum sínum
á framfæri með fjölbreyttum hætti. Að því er róið öllum árum að nem-
andinn verði sem sjálfstæðastur í námi sínu og hann verður sjálfur að
skipuleggja starfið í skólanum innan tiltekins ramma. Abyrgð nemenda er
einnig aukin með því að láta þá taka þátt í að setja umgengnisreglur og sjá
um að þeim sé framfylgt og með því að fela þeim margvísleg umsjónar- og
ábyrgðarstörf.
Til grundvallar þessu liggur sú trú að besta ráðið til að ala á ábyrgðartil-
finningu sé að fá nemendum ábyrgð. Einmitt þessa kröfu um virkni
nemenda gengur mörgum illa að skilja en betur að misskilja. Rökin eru
vitaskuld þau að sérhver læri best af eigin verki eða með því að reyna sjálfur
eins og sagt er. Umburðarlyndi þroskast af samvinnu, gagnrýnin hugsun af
því að beita henni við frjó viðfangsefni og listrænir hæfileikar af skapandi
starfi. Þegar þessu er haldið fram eru rök gjarnan sótt í smiðju uppeldis-
fræða, einkum þroskasálfræði, m. a. hugmyndir um að börn séu í eðli sínu
forvitin og virk, hafi þrátt fyrir allt eðlislæga löngun til að læra, þeim sé í
blóð borinn áhugi á að skilja heiminn og það sé hlutverk skólans að veita
þessum sívirka þekkingarþorsta útrás í stað þess að setjast á hann.
Þetta verði m. a. gert með því að tengja viðfangsefnin daglegu lífi, koma á
lifandi tengslum við umhverfið utan veggja skólans. Nemendur þurfi að
kljást við atburði líðandi stundar, afla sér upplýsinga um það sem efst er á
baugi hverju sinni, brjóta það til mergjar og gera vettvangsathuganir af
ýmsu tagi.
Oft er í þessu samhengi vísað til hinna gífurlegu samfélagsbreytinga
síðustu áratuga og því gjarnan haldið fram að skólastarf sé sniðið að þörfum
392