Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Blaðsíða 16

Tímarit Máls og menningar
vissulega miðað nokkuð, einkum hvað snertir magn — en eru gæðin eftir því?
I raun leiðir löng skólaganga engan veginn alltaf til aukinnar menntunar.
Enginn er menntaður nema hann hafi þroskast og ræktað þá eiginleika sem
okkur eru öllum í blóð bornir. Skólakerfi sem byggt er á þeirri hugmynd að
aðeins lítill hluti nemenda hafi möguleika á að verða menntaðir einstakling-
ar, og að stóran hóp nemenda sé einungis unnt að þjálfa til afmarkaðra
starfa, mun ekki leggja hart að sér til að mennta nemendur sína raunveru-
lega. Þjóðfélag sem skapar og viðheldur slíku skólakerfi mun aldrei ná því
markmiði að tengja lýðræði og menntun saman í gagnvirka heild. Við
verðum að losna úr viðjum þess yfirdrepsskapar sem svo mjög einkennir
hugmyndir okkar um skóla og menntun. Við getum ekki í öðru orðinu sagt
að við viljum lýðræði og að allir taki þátt í mótun samfélagsins og í hinu að
aðeins hluti barna og unglinga, minna en helmingur, geti menntast til fullrar
menningarlegrar, félagslegrar og efnahagslegrar þátttöku.
Með örfáum undantekningum, þ. e. þeim börnum sem orðið hafa fyrir
óbætanlegum heilaskaða, geta öll börn menntast í jákvæðustu merkingu
þess orðs — ekki aðeins þjálfast til ákveðinna og afmarkaðra verkefna,
heldur menntast í merkingunni að verða þroskaðir einstaklingar. A
menntun einstaklinga þarf ekki að vera eðlismunur, aðeins stigsmunur. Að
sjálfsögðu eigum við ekki að kenna þeim öllum sömu þekkingaratriðin —
menntun á lítið skylt við það að vita mikið, að vera fróður — heldur gefa
öllum tækifæri til að nýta þá þroskamöguleika sem einkenna manninn sem
tegund, möguleikana sem við eigum öll sameiginlega. Ef okkur tekst þetta
ekki hefur samfélagið brugðist — foreldrar, kennarar og stjórnendur. Það
eru ekki börnin sem „fallið hafa á prófinu“. Það eru nánast engin börn til
sem ekki geta þroskast og menntast. Það eru aðeins skólar, kennarar og
foreldrar sem ekki geta veitt þá handleiðslu sem þau þurfa á að halda.
Nám, þroski og menntun geta átt sér stað allt lífið; einmitt það aðgreinir
okkur frá flestum dýrum öðru fremur. Á þeirri staðreynd verðum við að
byggja hugmyndir okkar og raungervingu á skólum og skólastarfi. Endan-
legt uppeldismarkmið okkar er að hjálpa hvert öðru að verða menntaðir
einstaklingar. Skólinn er aðeins undirbúningsstig; hann mótar námsvenjur
og lætur í té „tæki“ sem unnt er að nota til áframhaldandi náms eftir að
öllum formlegum skólum er lokið. Aðeins með aukinni og dýpri reynslu
hins fulltíða manns, í gagnvirkum samskiptum við aðra, þroskast hann og
menntast. Skólinn getur aldrei orðið nema hluti af slíku ferli. Enginn verður
fullmenntaður í skóla, sama hversu góður skólinn er eða hve mörg ár menn
dvelja í honum. Jafnvel þótt allir héldu áfram formlegu framhaldsnámi
myndi slíkt ekki nauðsynlega leiða til aukinnar menntunar, betra mannlífs
og meira lýðræðis.
366