Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 120

Tímarit Máls og mentiingar
hann geti ekki skilgreint þá hugsun fyrir
sér í orðum (S 17).
í Úr snöru fuglaram er eins og einhvers
konar lausn á tilvistarkreppu sögumanns
sé í sjónmáli. Endaþótt svo segi ekki bein-
um orðum fela trúarskoðanir Jakobs, eins
og hann tjáir þær menntuðum, trúlausum
ameríkana á flugferð yfir hafið, í sér lausn
þessarar togstreitu (F 159-60).
Þó Jakob hafí kappkostað fram að þessu
að flýja upruna sinn og hefja sig upp yfir
hann, laðast hann æ meir þangað aftur er á
líður og hann sér fjölskyldu sína í nýju
Ijósi. Einhverjar fallegustu lýsingar bók-
anna fjalla um hana, jafnvel þegar hann
leiðir útlenda draumadís og tildurdrós til
þessara heimkynna sinna sem hann hefur
borið kinnroða fyrir iengst af:
Meðan við feðgar leggjum á hestana
stendur Carmelita álengdar og
horfir með samblandi af vægri
furðu og varfærinni kímni á tötrug-
an barnahópinn sem er að vasast í
kringum okkur og gerir sér dælt
við klárana. Ef hún bara renndi
grun í hve kær mér þessi höldalegu
systkin eru og þessi hispurslausi
faðir sem lætur hvorki ástsjúkan
son né erlenda pjattrófu raska æðru-
leysi sínu eða inngróinni óbeit á hé-
gómaskap (F 243-4).
Eitt meginefni lokabindisins er von-
laust ástarævintýrið með Carmelitu þess-
ari. Það verður síðan þetta ástarævintýri
sem bjargar sögumanni frá að gerast staðn-
aður pokaprestur og gegn fulltrúi þeirrar
stéttar sem hann hefur unnið sér þegnrétt
í. Sársauki skilnaðarins, sem hann tengir
við móðurmissinn, verður honum tilefni
til „endurfæðingar", til að brjóta allar brýr
að baki sér. Þannig skiljumst við við Jakob
á leið yfir hafið, „milli róstugs uppvaxtar-
skeiðs og óráðinna manndómsára" (F 292).
Þegar litið er til baka yfir þessa upp-
vaxtarsögu stingur óneitanlega í augu
hversu ójöfn hún er, eins og höfundur hafi
ekki frá öndverðu gert upp hug sinn hvers
konar sögu hann væri að semja. Allmikið
er um ósamkvæmi og óviðkomandi höf-
undarinnskot, og er Skilningstréð einkum
því marki brennt. Til viðbótar eru ýmis
söguefni ónýtt sem fengur hefði verið að
inni í frásögninni. En þrátt fyrir þetta hef-
ur frásögnin einkennilegt áhrifavald yfir
lesandanum. Sigurður A. Magnússon
grípur aldrei til ódýrra bragða. Hann
gengur vægðarlaust á hólm við viðfangs-
efni sitt og tekst einatt best til þar sem efn-
ið gerir miskunnarlausastar kröfur og við-
kvæmustu málum er hreyft. Frásögnin er
borin uppi af ástríðufullri þörf sem gerir
hnökrana léttvæga í vitund lesandans.
Porleifur Hauksson
EFTIRMÁLI REGNDROPANNA
Einar Már Guðmundsson: Eftirmáli regn-
dropanna. Almenna bókafélagið. Reykja-
vík 1986. 235 bls.
Eftirmáli regndropanna er skipuleg bók að
ytri byggingu: hún skiptist í þrjá hluta,
sem nefnast „Skipið í storminum", „Hlát-
ursrokur og hjartsláttur" og „Eftirmáli
regndropanna". Hverjum þessara hluta er
skipt í tvo bálka, en þeir skiptast aftur í
tvo, þrjá eða fjóra undirbálka, og þeir aftur
í eins konar kapítula. Þetta stigveldi ein-
inga er sýnt svo skýrt sem best verður á
kosið. Bókin er þannig mjög kosmísk að
ytri gerð og fer það í sjálfu sér vel sem and-
óf gegn kaótískri innri gerð.
Heitin sem einstökum kapítulum,
bálkum og undirbálkum (þetta eru mínar
nafngiftir) eða hlutum eru gefin, eru
skemmtileg, gefa ávæning af efninu og
vekja forvitni. Þessi yfirskriftartækni, sem
var mikið tíðkuð á 18du og 19du öld,
382