Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 21

Heimur tragedíunnar og tíðarandi nútímans
Valgarður: Ég hefhugleitt hina nýju trú. En hvítakrist fæég aldrei skilið. Þeirsegja að
hann haft haft valdið, en þó lét hann hrækja á sig. Hann lét hengja sig á kross.
. . . Skilur þú hann?
Mörður: Ég á auðveldara með að skiljaað maður skuli hefna sín áóvinum sínum, en að
maður skuli fyrirgefa þeim.16’
Þetta er umgjörð leiksins, rétt eins og þetta verður að teljast eitt megintemað í
sögunni sjálfri: annars vegar er Valgarður sem er heiðinn, hins vegar Njáll sem
vill beita kristninni til að koma á lögum og friði. í leikritinu einkennist Mörður
af hentistefnu og eiginhagsmunasemi rétt eins og í sögunni sjálfri, en persóna
Skarphéðins er aftur gjörbreytt frá því sem þar var og markar muninn á leikriti
Jóhanns og Brennu Njáls Sögu. í leikritinu er gefið í skyn að Skarphéðinn sé
nokkurs konar óviti sem láti skapið hlaupa með sig í gönur. Jafnvel Njáll virðist
líta son sinn þessum augum.' 1 Hér er það valdafíkn sem snýr Skarphéðni gegn
Höskuldi. Blindaður af barnalegri afbrýði og heift lætur hann Mörð teyma sig á
asnaeyrum. Að lokum sér hann að vísu gegn um blekkinguna og tekur undir
friðarboðskap föður síns, en þá er það um seinan.
Jóhann reynir að draga fram harmsöguna í Brennu Njáls Sögu og skýra hana
betur (megnið af efni leiksins er upp úr örfáum síðum í sögunni). Þó er óhætt að
segja að Lógneren nái því aldrei að vera jafn tragískt verk og sagan er sjálf og detti
jafnvel á köflum niður í hálfgert melódrama. T.d. um þetta má nefna atriðið þar
sem Skarphéðinn vill skora Höskuld á hólm, en Helgi bendir á að lögin leyfi
ekki lengur hólmgöngur. Þá svarar Skarphéðinn:
Lögmál heiðursins bannar þær ekki - og annar okkar verður að deyja. Það er ekki pláss
fyrir okkur báða.181
Þessi ummæli minna einna helst á spaghettivestrana og eiga alls ekki heima í
sögunni. Viðbót Jóhanns á að gera söguna skiljanlegri, en viðleitni hans brýtur
niður tragedíuna. í sögunni sjálfri er aldrei fyllilega ljóst hvernig eða hvers
vegna Merði tekst að vekja slík illindi milli Höskulds og Njálssona. Þar segir
þegar Mörður hefur rægt Höskuld í samræðum við Njálssyni:
En er hann hafði þetta mælt, þá mæltu þeir fyrst í mót. En þar kom, að þeir trúðu,
og gerðust þá í fáleikar afþeirra hendi til Höskulds, og mæltu nær ekki við hann, hvar
sem þeir fundust, en Höskuldur gaf þeim lítið cillæti.,9>
Þetta kann að þykja hálf snubbótt þar sem um er að ræða eitt veigamesta at-
riði sögunnar, en þá ber þess að gæta hvernig þar er háttað allri framsetningu. í
sögunni eru hvergi skýrðar persónulegar ástæður eða hugsanagangur manna, og
þá síst þar sem Skarphéðinn er annars vegar. Þess í stað skiljum við að það eru ör-
lög Skarphéðins að hann hljóti að valda dauða þeirra sem honum standa næst.
283