Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 118

Tímarit Máls og menningar
þrálátri glímu við freistingar holdsins. En
þar er ekki síður að finna góð söguefni sem
hrífa lesandann með sér, þrátt fyrir fyrr-
nefnda hnökra.
Að rifa sig upp á bársrótunum
í upphafi Jakobsglímunnar er sögumaður
staðráðinn í að reyna með einhverjum
hætti að komast til mennta. Einn af fyrstu
köflum bókarinnar gefur góða innsýn í það
líf sem hann lifir og hvers hann má vænta
ef hann verður kyrr. Þar er þeim bræðrum,
honum og Lilla, haldið sumarlangt úti í
tjaldi við hestagæslu, hrollköldum og illa
búnum og ofurseldum duttlungum föður
þeirra þegar hann skvettir í sig. Og reynd-
ar hefur hann fyrirhugað Jakobi að vinna
fyrir mat sínum í hernánámsvinnu vetur-
inn eftir skyldunámið.
Ekki verður sagt að hagur fjölskyldunn-
ar skáni að neinu marki þó að veltiár og
peningaflóð leysi kreppuna af hólmi. Jó-
hannes er sjálfum sér samkvæmur að
breyta ekki lífsháttum sínum þó að samfé-
lagið umhverfist í kringum hann, óreglan
virðist fremur aukast með Ameríkönunum
og bjórnum sem þeim fylgir. Feðgarnir
vinna við það eitt sumar að leggja þökur á
garða góðborgara, og þá verður Jakobi
ljóst það regindjúp sem liggur milli fjöl-
skyldu hans og þeirra sem fjárráðin hafa og
gremst að faðir hans skuli bara lifa fyrir líð-
andi stund og ekkert gera til að bæta hag
heimilisins (J 69).
Jakobi tekst að fá inni í Ingimarsskóla
og skólagangan kostar ekkert smáræðis á-
tak miðað við skólasystkinin. Þar kemur
þó faðir hans enn á óvart. Enda þótt hann
mylji ekkert undir drenginn er hann hon-
um hliðhollur við að útvega tímabundinn
samastað hjá einum drykkjubróður sinum,
og smám saman verður samband þeirra
feðganna heldur hlýlegra en áður.
Lilli og sögumaður fjarlægjast hins veg-
ar hvor annan eftir umskiptin. Þar er á
ferðinni persóna sem vekur áleitnar spurn-
ingar í huga lesandans. Hann er bæði and-
stæða og hliðstæða sögumanns að upplagi
og örlögum, sonurinn sem þraukar og
verður kyrr, en sáróánægður með hlut-
skipti sitt. Hann verður síðar fyrir barðinu
á einu af reiðiköstum föður þeirra, stekkur
að heiman í fússi og leggst í siglingar. Síð-
an segir fátt af honum annað en þetta:
Það var ekki fyrren mörgum árum
síðar að hann sagði mér allt af létta
um líðan sína eftir óhappið og löðr-
unginn (S 86).
Hvernig markaði uppvöxturinn þennan
bróður, hvað spratt upp af þeim fræjum
sem þar var sáð? Um það fær lesandinn
ekkert að vita. En samviskubitið gagnvart
honum er eitt af því sem veldur togstreit-
unni í hugajakobs.
Þátttaka Jakobs í starfinu í KFUM
stjórnast einkum af ríkri félagsþörf hans
sem ekki er fullnægt heima fyrir. Lengi vel
tekst honum að skjóta sér undan að upp-
fylla þær kröfur sem til hans eru gerðar á
móti. Þegar flokksforingi hans og velgerð-
armaður veikist hastarlega og deyr eftir
stutta sjúkdómslegu er teningnum kastað.
í sárri iðrun byrjar drengurinn þátttöku í
félagsstarfinu af öllum kröftum og lætur
þá einatt orku og athafnaþrá bæta upp það
sem honum þykir á skorta í kristilegri
trúarsannfæringu. En starfið felur líka í sér
umbun þessa heims. Á veikum stundum
finnst honum hann á leiðinni að verða einn
af forystumönnum kristninnar í Iandinu (J
99) og finnur til þess hvernig hann er að
öðlast hlutdeild í samfélagi góðborgara (J
253). Hann er óþyrmilega minntur áþetta
af Bárði vini sínum, þeim hinum sama og
hafði hjálpað honum að fá skólavist í gagn-
fræðaskólanum:
Þú ert að Ieitast við að rífa þig upp á
hársrótunum, komast uppúr þinni
380