Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 32

Tímarit Máls og menningar
þar er á undan gengið. Þetta litla kver þykir mér reyndar betri bók en Réttu mér
fána, umfrarn allt vegna þess að hér hefur Birgir meira vald á hrynjandi, sam-
þjöppun og samhljómi. Kverið ber ennfremur vott um meiri ögun og meðvit-
aðri einbeitingu að heildaráhrifum, enda einn bálkur þar sem áður voru stök ljóð
og sundurleitari.
Birgir kveðst hafagert tilraunir til að setjasaman leikrit um líkt leyti og hann
orti ljóðin, en það var ekki fyrr en hann fór að sviðsetja þætti úr einni af skáld-
sögum Halldórs Laxness með áhugafólki austur í Hreppum að hann sá að hann
gæti samið leikrit. Þegar hann hafði öðlast þá trú á sjálfan sig hélt hann vestur í
Stykkishólm, lokaði sig þar inni í leiguherbergi og talaði naumast við nokkurn
annan en hana Karólínu matráðskonu, sem um áratuga skeið eldaði ofan í flesta
aðkomumenn í Hólminum, og samdi fyrsta leikritið. Þegar hann sneri til
Reykjavíkur með handritið nánast frágengið upp á vasann, las hann af tilviljun í
dagblaði að Leikfélag Reykjavíkur boðaði til leikritasamkeppni í tilefni af 75 ára
afmæli sínu 1972. Öllum til undrunar vann Birgir fyrstu verðlaun, nýr maður
sem aldrei hafði verið orðaður við Þalíu fyrr, ásamt Jökli Jakobssyni, sem þá var
okkar fremsti leikritahöfundur.
Þetta fyrsta leikrit Birgis var Pétur og Rútia og segir þar af ungu fólki sem vill
reyna að lifa á annan hátt og eftir öðrum gildum en viðtekin voru. Þau vilja varð-
veita og rækta með sér það sem manneskjan á fegurst, ástina, vináttuna og sam-
úðina. Rúna segir á einum stað: „Nú er eins og allir séu að gera eitthvað annað en
vera vinir. “ Og mikið rétt, gamlir kunningjar og ættmenni eru önnum kafin við
að „koma sér áfram" og moka eintómum veraldargæðunum upp úr kraumandi
gullpotti eftirstríðsáranna. Það fólk er blindað af gróðahyggju og lætur allan
sannleik um mannleg verðmæti lönd og leið. Lífsgæðakapphlaupið endar í
„blindgötu vanans", eins og segir í Á jörðertu korninn, tíunda ljóði, og sannleik-
urinn verður að láta sér lynda að „leika aukahlutverk". En vitaskuld er það ekki
einfalt fyrir Pétur og Rúnu að neita að taka þátt í leiknum, neita að vinna yfir-
vinnu eða leggja lífið og ástina til jafns við fánýtt stofuglingur og verkið lýsir
hvernig þau standast ásóknir freistaranna, en oft er tvísýnt um leikslokin. Með
þessu leikriti er Birgir þegar furðu þroskaður leikritahöfundur og hendir á lofti
skáldlegar líkingar og biblíutákn af slíkri íþrótt að stundum minnir á írska leik-
skáldið John Millington Synge. Hinsvegar skal viðurkennt að leikritið um Pét-
ur og Rúnu er barn síns tíma hvað varðar hina einstrengingslega rómantísku
draumsýn um fegurra mannlíf, en dramatískir kostir þess eru óvéfengjanlegir og
þarna gengur allt upp til samræmis við innri röksemdafærslu leiksins.
Næsta leikrit Birgis var Selurinn hefur mannsaugu. " Líkt og í Pétri og Rúnu not-
ar Birgir hér raunsæisrammann um upphafnar líkingar, en mun grimmilegri
samfélagsgagnrýni. í þessu leikriti er daufur endurómur frá Halldóri Laxness,
einkum Kristnibaldi undirJökli. Hin makalausa persóna Gamli á eitthvað skylt
294