Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 84

Tímarit Mals og menningar
andi að oft meina þær ekkert af því sem þær eru að segja. Annað einkenni Nat-
halie Sarraute er að hún leitar lengi að réttu orði til að lýsa einhverju sem varla er
hægr að lýsa, og er þá oft búin að nota mörg önnur svipaðrar merkingar áður en
hún dettur ofan á það eina rétta. Setningar hennar eru stundum langar, en
stundum aðeins bútar út setningum og oft grípa persónur hver fram í fýrir ann-
arri. í reynd eru sögur Sarraute merkileg ádeila á snobb og óhreinlyndi í við-
skiptum manna sín á milli.
Þó Jean-Paul Sartre skrifaði formála að skáldsögunni Portrait d'un inconnu
(Andlitsmynd af óþekktum manni, 1947) eftir Nathalie Sarraute gekk henni
erfiðlega að fá viðurkenningu sem rithöfundur. Það tókst Alain Robbe-Grillet
hins vegar, enda kemur nafn hans oftast fyrst upp í huga manna þegar „nýja
skáldsagan" er nefnd. Fyrsta bókin eftir hann kom út árið 1953, nefnd Les Gom-
mes. Hún vakti allmiklaeftirtekt, og líkaLe Voye«r(Gluggagægirinn) árið 1955.
Það sem helst vakti athygli í þessum skáldsögum var hversu nákvæmar lýsingar
þar voru á hlutum og smáatriðum í umhverfínu sem sagan gerist í, svo jaðraði
við vísindalega nákvæmni. Ári síðar gaf hann út bókina Unevoiepour le roman fu-
tur (Vegur fyrir skáldsögu framtíðarinnar, 1956) þar sem hann setur fram kenn-
ingar sínar um hvernig skáldsagan eigi að vera í framtíðinni. Hann hvetur rit-
höfunda til þess að leggja niður sálar- og þjóðlífsgreiningar og líta á heiminn
eins og hann er: „Heimurinn er hvorki fullur merkingar né fáránlegur. Hann
bara er. Að minnsta kosti er það það merkilegasta við hann.” Rithöfundurinn á
að horfa á heiminn líkt og myndavélarlinsa, reyna að grípa hlutina með sem
hlutlausustum orðum, orðum sem hafa ekki tilfinningalega skírskotun, og það
er erfitt, fyrst siðferðilegar og tilfinningalegar venjur okkar hlaða þau aukamerking-
um. Því er sjónarhorn sögumanns afar mikilvægt og getur gerbreytt sögunni.
Michel Butor er aftur á móti altekinn af sögusviði og tíma. í einni sinni fyrstu
skáldsögu, L'Emploidu temps (Stundataflan, 1956), reyniraðalsöguhetjanaðskrá
atburði sem hentu hann í borginni Bleston í Englandi sjö mánuðum áður en sag-
an gerist, og þar sem hann býr enn. En aðrir atburðir halda áfram að gerast í lífi
hans og rugla hann í ríminu, vegna þess að þeir eru afleiðingar þess sem gerðist
sjö mánuðum fyrr. Nútíminn gerir stöðugt innrás í þann liðna, breytir honum
og gerir að verkum að ókleift verður að segja frá í réttri tímaröð. í sögunni La
Modification (Breytingin, 1957), eru tími og þó sérstaklega sögusviðið enn aðal-
atriðið. Hér er aðalpersónan á ferðalagi í lest milli Parísar og Rómar og á leiðinni
er hann að bræða með sér hvort hann eigi að skilja við konuna sína og taka saman
við frilluna í Róm. Hann talar við sjálfan sig — eða hugsar—, blandar saman mis-
munandi tíma og mismunandi stöðum á flókinn hátt, en samt tekst höfundi
alltaf að gera lesanda nokkurn veginn ljóst hvar hann er staddur.
Sennilega er Claude Simon sá af nýsögumönnum sem gengið hefur hvað
lengst í þá átt að bylta formi og stíl, og þó var hann sá eini sem byrjaði á því að
346