Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Blaðsíða 51

„Er ekki nóg að lífið sé flókið?"
og er þá gjarnan mælt fyrir munn (sumra) lesenda: „Hættu þessum spuna. Segðu
mér heldur sögu.“ Þessu er beint til förumannsins í Turnleikhúsinu, en hann
svarar: „Sögu. Hvar eru mörkin? Hvað er ekki saga, þá sagt er?“ (194). Ennfrem-
ur byggist allur skáldskapur hans meira eða minna á fyrirbæri sem við kennum
oftast við sögur, en þar á ég við ferðina, sem er einmitt annað orð sem við notum
oft til að einkenna ævi okkar eða lífið almennt: lífið er ferðalag. í vissum skiln-
ingi eru verk Thors öll „ferðasögur"; að því leyti er lítill munur áskáldverkunum
og ferðabókum Thors, þar sem hann segir frá eigin ferðum um heiminn en sýnir
líka ýmiskonar skáldlega tilburði.
En ferð og saga eru samt ekki eitt og hið sama hjá Thor. Líkt og í verkum ým-
issa annarra módernista reynist ferð Thors oftast vera leit, oft ferð án fyrirheits,
en jafnframt leit að fyrirheitum, merkingu, tilgangi. Kannski má segja að verk
hans séu leit að sögu frekar en sagan sjálf. Persónurnar eða kannski öllu heldur
„raddirnar" í verkum Thors eru alltaf að byrja að segja frá einhverju, en ávallt er
eitthvað sem truflar, sagan verður aldrei nema textabrot eða svipmynd, þó að
þráðurinn sé ef til vill tekinn upp seinna og spunninn eitthvað áfram, eða í aðra
átt. Sú persóna sem kölluð er tónskáldið í Ópi bjóllunnar segir á einum stað: „Það
er erfitt að segja sögu vegna þess að viðhorfin breytast svo hratt í heiminum í
dag, afstæðurnar, allt.“7) Þetta held ég megi lesa sem skilaboð frá höfundi og það
er umhugsunarvert að í verkum sem oft virðast svo huglæg og „innhverf' skuli
„heimurinn" valda því að saga á erfitt um vik. En eins og við sjáum hjá per-
sónum Thors er það þó fýrst og fremst með sögum sem við reynum að átta okkur á
heiminum og stöðu okkar í honum. Hið sama gildir um stöðu lesandans gagn-
vart heimsmyndinni í verkunum; ef hann ætlar að botna í þeirri mynd verður
ferð hans um verkið óhjákvæmilega leit að sögu. Okkur má ekki farast eins og
því fólki í Turnleikhúsinu sem situr eins og það bíði eftir innblæstri: „Einsog það
þýddi að bíða eftir innblæstrinum án þess að hafast að. Einsog innblásturinn
fengist án þess að greiða fyrir honum með athöfn, með vinnu, með leit í verki."
(20). En við megum ekki vera of áköf að finna „lausn" sögunnar og losna þannig
við verk. Eins og segir um leitina miklu í Turnleikhútsinw. „Það er ferðin sjálf sem
skiptir öllu máli. Ég held það. Markið er ekki að binda enda á ferðina. Heldur
það sem ferðin sjálf kynni að bjóða. Það sem gerist í þér sjálfum, það er ferðin."
(114—5). Líklega komast þessi orð nær því en nokkur önnur í verkum Thors að
lýsa þeirri fagurfræði sem býr þeim að baki.
Einsernd og dst
Þegar í fyrstu bók Thors, Maðurinn eralltaf einn, koma fram flest þau einkenni
verka hans sem upp voru talin hér að framan. Bókin er á ytra borði smásagna-
safn, en þetta eru ekki sögur í raun, heldur svipmyndir, myndbrot þar sem tak-
TMM IV
313