Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Side 9

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Side 9
tékkóslóvakískar sveitabyggðir fyrir þrjá- tíu árum og lét ekki eftir stein yfir steini. Afleiðingamar urðu annarsvegar þær að tugþúsundir manna létu lífið í fangabúð- um, þeim var fómað á stalli vísindaóra um bjartari framtíð. A hinn bóginn er það staðreynd að raunverulega dró úr félags- legum mótsögnum og oki stritvinnunnar í sveitum jafnframt því sem landbúnaðar- framleiðsla jókst. En það er ekki þetta sem hér skiptir máli, og ég minnist á þetta af öðru tilefni. Þrjátíu árum eftir þennan fellibyl, sem feykti á brott hinu hefðbundna bændabýli, staðfesta vísindin nú furðu lostin það sem nær ólæs bóndinn vissi á sínum tíma: Að hver tilraun til að vaða svo tillitslaust og óafturkallanlega yfir landamerki náttúru- heimsins með arf sinnar varfærnislegu, persónulegu reynslu, sem menn áður höfðu þegnsamlega haldið í heiðri — til- raunir til að taka náttúruna með valdi og hæðast að leyndardómum hennar, í stuttu máli að afnema guð og leika hlutverk hans — að hver slík tilraun hlýtur að koma manninum í koll. Það sýnir reynslan nú. Við það að áður ósánar reinar milli akra voru plægðar upp og skógur höggvinn hefur fuglalífi á ökrunum verið útrýmt; þar með var dottin úr sögunni náttúruleg og ókeypis vöm uppskerunnar gegn skor- dýrum. I annan stað eru akurlöndin ekki lengur hólfuð sundur heldur orðin sam- felld flæmi, og af þeim sökum skolar rign- ingarvatn árlega brott miljónum rúm- metra af frjómold sem margar aldir þurfti til að mylja og mynda. Tilbúinn áburður og skordýraeitur menga stórlega allan jarðarávöxt, svo og moldina og vatnið. Þungar vinnuvélar þjappa landið og gera jarðveginn loftþéttan og þar með ófrjóan. Kýr í risastórum fjósum fá taugaveikl- unareinkenni og missa nyt. Landbúnað- urinn krefst æ meiri orku frá iðnaðinum (landbúnaðarvélar og verkfæri, tilbúinn áburður, síaukinn flutningskostnaður vegna sérhæfingar á hverju framleiðslu- svæði). Þannig má halda lengi áfram. í stuttu máli sagt: Framtíðarhorfur eru ugg- vænlegar og enginn veit hvað komandi ár og áratugir hafa í farteski sínu. Hvílík þverstæða: A tímaskeiði vísinda og tækni telur maðurinn að hann geti bætt líf sitt með því að skilja flókin lögmál náttúrunnar og færa sér þau í nyt — og svo eru það einmitt þessi flóknu lögmál sem að lyktum koma manninum að óvör- um og bregða fyrir hann fæti. Maðurinn hélt sig geta skýrt allt í náttúrunnar ríki og náð valdi á henni, en niðurstaðan er sú að maðurinn hefur eyðilagt hana og komið sjálfum sér út úr húsi hennar. Hvað er það þá sem bíður „mannsins utan náttúrunnar“? Þegar öll kurl koma til Maðurinn hélt sig geta skýrt allt í náttúrunnar ríki og náð valdi á henni, en niðurstaðan er sú að maðurinn hefur eyði- lagt hana . . . grafar eru það einmitt nútímavísindi sem leggja áherslu á það, að mannslíkaminn er í raun og sannleika ekkert annað en geysi- stór umferðarmiðstöð þar sem miljarðar af lífrænum örverum koma saman og hafa gagnverkandi áhrif á næsta óskiljanlega flókinn máta. Allt er þetta svo hluti þess ótrúlega tröllaukna kerfis sem nefnist líf- hvel og sjálf jörðin er hjúpuð. TMM 1990:1 7
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.