Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Page 109

upp úr svefnrofunum við heimsóknir Badda.
Mér finnst þetta veikja þessa atburði örlítið
og framvindan væri dapurlegri og sterkari ef
sögusamúðin væri meira hjá Bóbó. Sú stað-
reynd að sjálfseyðingarhvötin verður að lok-
um ráðandi afl, líkt og hjá Badda, yrði þá enn
áhrifameiri. Fallið hærra.
í Eyjabókunum, einkum Gulleyjunni, spilaði
rokkið stóra rullu og Baddi tjáði sig yfirleitt í
dægurlagafrösum enda runnu þeir saman í
eitt, hann og goðið mikla, kóngurinn óum-
deilanlegi Elvis Presley. Það er því jafn nauð-
synlegt fyrir þremenningana að fara í
pflagrímsferð til Memphis eins og að heim-
sækja Badda. Þessi ferð og tónleikamir með
Carl Perkins og Jerry Lee Lewis er sagan í
hnotskum. Þessir kaflar eru að með sterkari
köflunum í bókinni, þaulhugsaðir og smella
vel saman. í kringum heimili Elvis er gert út
á foma frægð en einhver falskur tónn er í öllu
saman. Tónleikarnir gera þó ekki síður út á
fortíðina; hin mikla hetja Jerry Lee, Killer,
stendur tæpast undir nafni, stirður og sjúskað-
ur og leikur lögin sín af gömlum vana.
Hryggðarmynd þess sem var, líkt og Baddi.
Það er alveg sama hvert farið er, glæsimyndir
og goð liðins tíma hrynja hver af annarri.
Samfélagið sem birtist í bókinni er undarlega
dapurt og dökkt. Það er í raun eins og við
séum ennþá stödd í Thulekampi og myrkrið
ráðandi. Persónurnar em líka allar í fortíðinni
og án allra markmiða. Það býr ekki framtíð í
neinni þeirra og Bóbó og Baddi eru fullir af
lífsháska sem eyðir. Manni og Mundi fara í
þessa ferð með stjörnur í augum (einkum
Manni þó) og þeir fara heim án þess það
virðist sem þeir hafi nokkuð breyst eða skilið
það sem þeir sáu, hvað þeir em í rauninni að
eltast við innilega glataðan heim. Það er ótrú-
lega fátt jákvætt í þessari bók og afþví það er
engin framtíð þá er engin von. Og húmorinn
er oftast grimmur. Við fáum sem sagt hálfgert
kjaftshögg frá Einari í lokin. Gulleyjunni lauk
að vísu með falli fjölskyldunnar í Gamla hús-
inu og andstæðukerfið sem skapaði allar goð-
sögumar var greinilega hmnið. Braggahverf-
ið jafnað við jörðu, Gógó hentfrá Ameríku og
gjafir hættar að berast. En afhjúpunin í Fyrir-
heitna landinu er miklu miskunnarlausari og
hún gerist líka í Ameríku, gósenlandinu sem
stóð fyrir allt það sem glæsilegt var. Hetjumar
okkar enda í skítugu indíánaþorpi úr alfara-
leið en það sorglegasta er að þeim varð aldrei
Ijós blekkingin sem þau lifa í. Kannski eins
gott, öðmvísi er ekki hægt að komast af.
***
Bálkinum er lokið. Einar kveður persónur
sínar á mjög ákveðinn hátf, nú er ekki mögu-
leiki á öðru en að hatyla á ný mið. Það er
stundum eins og hann hafi efast um rétt sinn
til að skrifa þessa sögu. Því þó að skáldsagna-
pælingar Manna séu sumar hverjar dálítið
barnalegar, jafnvel tilgerðarlegar, þá leynist í
þeim einhver vanmáttur höfundarins gagn-
vart efninu og kannski öll þessi ferð sé að
nokkru leyti dæmi um það. Þetta er nýr tónn
hjá Einari og dýpkar söguna. Sumir vilja lesa
út úr þessum sagnabálki söguna um það
hvemig íslenska þjóðin fór á fyllerí í stríðs-
gróðanum og vaknaði svo upp í timburmönn-
um nokkrum áratugum seinna (sbr. t.d.
ritdómur Árna Bergmann, Þjóðviljinn des.
1-989). En tengingin við þjóðarsöguna er ekki
það sem ristir dýpst heldur háskinn sem býr í
persónunum, þessum rústum liðins tíma.
Fyrirheitna landið var ekki óþörf viðbót,
hún er sterk. Þessi dimmi tónn hennar á eftir
að hljóma lengi. Sumt er misgott og hefði það
lélega að ósekju mátt fjúka. Mér fannst t.d.
ferð þeirra frænda austur í sveitir til að skoða
einhvem bóndabæ, þar sem húsdýrum hafði
verið misþyrmt, á skjön í sögunni og óþörf.
En jafnframt er þetta einn af kostunum við
bækur Einars. Þar er hrúgað saman allskyns
sögum af ólíkasta fólki, saga innan í sögu og
allt iðar af lífi.
Guðrún Þóra Gunnarsdóttir
TMM 1990:1
107