Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Síða 56

Gestur Guðmundsson
Rokk og nútíma þjóðmenning
á íslandi
Rokk eins og þaö er skilið hér er ekki aðeins tónlistarstíll heldur einnig að
nokkru leyti lífsviðhorf; rokk felur alltaf í sér vísi að þjóðfélagslegu andófi
unga fólksins. Hér er fjallað um sögu rokksins á íslandi með sérstöku tilliti
til menningararfsins og þjóðlegra hefða. Menningarforystan í landinu leit
á rokk sem óheppileg, erlend áhrif; en íslenskum rokkheimi hefur tekist
að tengja rokkið íslenskri „hversdagsmenningu" og gera það með þeim
hætti að frjóu menningarframlagi ungs fólks.
Á síðustu áratugum hefur mönnum lærst að
fleira er matur en feitt ket og að menning er
víðtækara fyrirbæri en svonefndar æðri list-
ir. Samt er umræðan um þær undarlega
aðskilin frá umfjöllun um aðra menningar-
þætti. „Menningarsíður“ dagblaðanna em
helgaðar „æðri listum“, en poppi og kvik-
myndum er skipað á aðra bása. Á þriðja
staðnum má kannski finna viðtöl við mann-
félagsfræðinga og þjóðháttafræðinga um
verkmenningu og tómstundamenningu
þjóðarinnar. í vitund flestra menntamanna
eru tvö menningarhugtök, annað vítt og hitt
þröngt. En því miður er sjaldan vikið að
tengslunum þar á milli.
Það ætti þó að vera nokkuð ljóst að sýni-
leg og áþreifanleg menningarafrek spretta
jafnan úr frjórri hvunndagsmenningu.
Þannig tengist íslensk skáldsagnahefð á
miðöldum og í samtímanum frásagnarhefð,
fjölbreytni daglegs máls og fleiri þáttum í
daglegu lífi. Og á sama hátt verður ekki
fjallað um íslenska myndlistarhefð án þess
að víkja að því hvemig menn hafa skynjað
og mótað hið sjónræna í daglegum störfum
sínum.
Ávallt hafa verið tengsl á milli listastarf-
semi og hvunndagsmenningar, en eðli
þeirra hefur gerbreyst á síðustu tímum.
Menning fyrri tíma var lengi að mótast og
entist oft lengi, en samfélagsbreytingar
urðu allar örari með tilkomu kapítalismans,
einkum þó á okkar öld. Ef við skilgreinum
menningu sem þá huglægu merkingu sem
við leggjum í gerðir okkar og umhverfi,
verður ljóst að hún tekur æ örari breyting-
um. Það er heldur engum blöðum um það
að fletta að samfélagshópar og einstakling-
ar leggja mismunandi skilning í umhverfi
sitt, og þegar við tölum um menningu sem
54
TMM 1991:4