Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Blaðsíða 63

stæðingar bandarískrar herstöðvar og
bandarískra menningaráhrifa, og stuðn-
ingsmenn herstöðvarinnar vörðu hana sem
illa nauðsyn, en fáir vildu mæla áhrifum frá
bandarískrí fjöldamenningu bót. íslenska
rokkæskan átti því fáa talsmenn. Opinber
umræða um hana einkenndist af áhyggjum
af siðspillingu æskunnar og um rokkið var
ýmist fjallað af fjandskap eða í hæðnistón.
Þá gilti enn sú regla að ungt fólk átti að
þegja nema á það væri yrt, og rokkæskan
tók sjálf ekki til máls í opinberri umræðu.
Menningarsköpun hennar notaði aðra
miðla en hið ritaða mál — fyrst og fremst
tungumál líkamans og talmálið. Það var
ekki heldur hlaupið að því að tjá sig í gegn-
um rokktónlistina. Hljóðfæri voru dýr og
það viðhorf ráðandi, líka meðal dægurtón-
listarmanna, að langt og strangt nám væri
forsenda þess að menn spiluðu fyrir aðra.
Að vísu spruttu upp unglingahljómsveitir,
til að mynda í skólum landsins, en þær áttu
þess engan kost að spila utan veggja skól-
anna. Danshljómsveitimar vom helst á því
að leyfa einum og einum söngvara að
spreyta sig á fáeinum rokklögum, enda
náðu þær vel til rokkæskunnar með því
móti. Þessir söngvarar stældu erlendu rokk-
goðin eins vel og þeir gátu.
Dægurhljómsveitimar vom raunar einu
aðilamir sem reyndu að byggja brú yfir hina
vaxandi gjá milli æskunnar og íslenskrar
þjóðmenningar. Sú brú var í rökréttu fram-
haldi af þeirri braut sem þær höfðu mótað
fyrir daga rokksins: að gera vandaða texta
við vinsæl erlend dægurlög og setja þau út
á metnaðarfullan og sjálfstæðan hátt. Með
„Gunnari pósti“ og „Bjössa á mjólkurbíln-
um“ höfðu íslendingar eignast hvunndags-
hetjur sem hæfðu dægurtónlist, og
textahöfundamir Jón Sigurðsson og Loftur
Guðmundsson sáu strax að rokkið var boð-
beri nútímans og róttækra breytinga á ís-
Iensku þjóðfélagi og felldu þá skynjun í
frambærilega texta. í „Vaggi og veltu“, sem
Erla Þorsteins söng, blandaði Loftur Guð-
mundsson íslenskuðum rokkfrösum inn í
þekkta húsganga og brot úr ástsælum ljóð-
um, eins og til að sýna fram á hvemig
rokkið hristi upp í menningararfinum. Jón
Sigurðsson lét „Ola rokkara“, sem Ragnar
Bjamason söng, flytja rokkið heim í kyrr-
stæða sveitina, og síðan var hreppstjórinn
húfulaus og oddvitinn ekki laus við rúmbu
og rokk. Islensku textamir voru jafnan mun
lengri og innihaldsríkari en bandarísku fyr-
irmyndirnar, og oft var heilum epískum
sagnabálki þjappað í einn slíkan texta.
Þannig má segja að kjaminn í skáldsögum
Indriða G. Þorsteinssonar leynist í sam-
þjöppuðu formi í texta Jóns Sigurðssonar
„Lóa litla á brú“, en hann er löngu sígildur
í flutningi Hauks Morthens.
Þegar íslensku rokklögin komu út á árun-
um 1957-1960, samtals 20-30 talsins, fór
það framhjá flestum að þar var oftlega um
að ræða frumlegar útsetningar og hljóð-
færaleik á heimsmælikvarða. Textamir
voru ekki heldur metnir að verðleikum,
enda áttuðu menn sig ekki á mun ljóðs og
dægurtexta. Almenningur tók þessum af-
urðum hins vegar vel, en rokkæskan var
kannski ekkert yfir sig hrifin. Hún vildi ekki
byggja neina brú yftr til íslenskrar þjóð-
menningar, heldur hreiðra betur um sig á
eigin bakka.
Bítlaæöiö — rokkæöi í nýrri mynd
Á rokkárunum tók íslensk æska að leggja
rækt við menningarmiðla, sem ekki skip-
TMM 1991:4
61