Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Blaðsíða 69

þeirra, þurfti ný kynslóð þeirra að móta nýja
sjálfsvitund. Leitin bar liðsmenn hennar
víða, inn í kreddubundinn lenínisma, bó-
hemalifnað og endumýjun gamalla húsa,
svo að nokkur dæmi séu nefnd, en flest
afbrigðin af lífsstíl nýju menntaæskunnar
bám hana burt frá öðm ungu fólki, sem tók
alla fáanlega yfirvinnu og vildi slaka á og
skemmta sér í frístundum.
Skapandi rokk Megasar og fleiri varð
snar þáttur í sjálfsvitund ungra róttækra
menntamanna, sem vildu skilgreina ís-
lenska þjóðmenningu upp á nýtt. íslensk
dægurtónlist Lónlí Blú Bojs, Brimklóar og
Bmnaliðsins varð engu minni þáttur í
menningarheimi annars æskufólks. Ég vil
hins vegar halda því fram að dregið hafí úr
sköpunarmætti æskumenningarinnar, þeg-
ar æskan greindist á þennan hátt í tvo hópa,
og það sé meginástæða þess að dægurtón-
listinni hnignaði í lok 8. áratugarins.
Pönkiö flytur íslenskt rokk inn í
nútímann
Tekið hefur mislangan tíma fyrir alþjóðlega
strauma í rokki og æskumenningu að nema
land á Islandi, og þeir hafa ekki allir fest hér
rætur. Rokk og ról og bítlatónlistin fór að
kalla má „beint í æð“ á íslenskri æsku,
hippamenningin þurfti lengri gerjunartíma,
og þegar pönkið bar hæst í Englandi frá og
með 1976, bjuggust margir við að íslend-
ingar myndu leiða það hjá sér. Það var
nátengt vaxandi atvinnuleysi, en hér á landi
höfðu menn meiri aukavinnu en nokkm
sinni fyrr. íslensk æska var sífellt að upp-
götva nýja neyslumöguleika og fann engan
samhljóm með frösum á borð við „no fut-
ure“. Allt fram til 1980 gat hver og einn
íslenskur pönkari talið innlenda samherja
sína á tám og fíngmm.
Smám saman varð fleiri íslenskum æsku-
mönnum ljóst, að pönkið var ekki einungis
tengt sérstökum aðstæðum í evrópskum
stórborgum, heldur túlkaði það miklu al-
mennari tilfinningar, og smám saman var
hægt að „þýða“ pönkið inn í íslenskan
menningarheim. I fyrstu varð mörgum star-
sýnt á að pönkið gaf skít í fyrirrennara sína
í rokki, en þegar á leið, kom betur í ljós að
pönkið vildi gæða frumeigindir rokksins
nýju lífi og að árásir pönkaranna á væm-
kæra hippa voru gagnrýni á „svik við mál-
staðinn“. Pönkaramir litu svo á að eina
leiðin til að blása nýju lífi í rokkið, væri sú
að gera það enn róttækara, og það átti við
um bæði hinn félagslega boðskap, tónlist-
ina og samband tónlistarmanna og áheyr-
enda.
Á sama hátt og á 7. áratugnum hafði stór
hluti æskunnar engan veginn gleymt sér í
velferðarævintýrinu, heldur var hann mót-
tækilegur fyrir róttækri gagnrýni á sam-
tímamenningu sína. Þetta hefði reyndar
hver og einn getað gert sér grein fyrir, sem
tók sér göngutúr um Hallærisplanið á föstu-
dags- eða laugardagskvöldi árin 1978 og
1979. Bubbi Morthens og Utangarðsmenn
leystu þessa orku úr læðingi öðrum fremur.
Bubbi hefur reyndar lengst af flutt svipaða
samfélagsgagnrýni og fjölmargir aðrir
trúbadúrar, en hún fékk allt aðra vídd þegar
hún var flutt af sultar- og tötralegum Utan-
garðsmönnum, og sú aðferð þeirra að gefa
óþekktum hljómsveitum jafnan tækifæri til
að hita upp, gerði þá jafnskjótt að hluta þess
umhverfis sem reiðir unglingarnir í áhorf-
endahópnum hrærðust í.
Með Bubba tóku áhrifin frá Megasi loks
fyrir alvöru að breiðast út til yngstu tónlist-
TMM 1991:4
67