Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Blaðsíða 48

uð. Er hann nokkuð að gera gys að göml-
um starfsfélaga?
í heild sinni verður þó þrátt fyrir allt að
segjast að Merði takist nokkuð vel upp í
hinum pólitíska þætti greiningar sinnar.
Þar er hann líka á heimavelli og sýnir svo
ekki verður um villst hvað hann er slyngur
í pólitísku þvargi.
Stílfræði
Miklu verr heppnast rýnandanum hins
vegar þegar kemur að stílfræðinni. Hann
missir t.d. alveg af helsta gallanum á
myndmáli ljóðsins: Það er sannarlega
mjög ruglandi að skáldið skuli tala um lík
og lík í einu og sama ljóðinu, í eiginlegri
og óeiginlegri merkingu, þ.e.a.s. annars
vegar líkið af sósíalismanum og meinta
smurningu þess og hins vegar öll manns-
líkin í milljónatali sem iðnjöfrarnir fram-
leiða. Það er þrautin þyngri, jafnvel fyrir
nákunnuga, að átta sig á því hvenær
skáldið á við hvort.
Augljós galli er það líka, án þess Mörð-
ur nefni hann, að líkið virðist í sömu andrá
staðsett ofan í lest og uppi á dekki. Aftur
á móti sér hann ástæðu til að fetta fingur
út í það að hnífkuti skuli talinn eitt helsta
verkfæri smyrjarans. Ekki þarf þó ýkja
mikinn fræðing um múmíur til að sjá að
hníflaus maður nær varla langt í þessari
starfsgrein. Með fullri virðingu fyrir
Snorra Sturlusyni er einnig vert að benda
Merði á að nykrað myndmál þurfum við
alls ekki að óttast lengur, ekki eftir að
Lautréamont greifi lét regnhlífina og
saumavélina hittast á skurðborðinu.
Bragfræði málfræðings
En það er þó fyrst þegar að bragfræðinni
kemur sem verulega fer að slá út í fyrir
ljóðrýnandanum. Hann þykist finna á
Skipsfregninni „æpandi rímlýti“, sem fel-
ist í því einkum að í þriðja erindi megi
finna „kauðarím á endingu þágufalls í
fleirtölu í þriðja atkvæði: kutanum — þef-
fœrum“, sem hann telur að komi „í stað
reglubundins kvenríms (greinum — ei-
num; brotna — rotna fyrr í ljóðinu)“. Hér
hefur greinandinn heldur betur ruglast í
ríminu. Skipsfregn er Shakespearesonn-
etta af algengri gerð.* Rímskemað er
aBaB cDcD eFeF gg. Kvenrímið er sem
sagt í jöfnu línunum. í þriðja erindinu ber
því auðvitað að leita þess í tíundu og
tólftu sonnettulínu (dekki — ekki) en ekki
í níundu og elleftu eins og Mörður gerir
án árangurs.
Þar fór það, en eftir stendur þá spurn-
ingin hvort ljótt sé eða rangt eða jafnvel
óleyfilegt að nota stundum beygingarend-
ingar eða greini í þriðja atkvæði orða sem
rím, en Mörður virðist gefa í skyn að slíkt
sé óþolandi kauðaháttur. Ég vil hins vegar
flokka svo stranga kröfu undir pempíu-
hátt sem á ekkert skylt við sanna bragtil-
finningu. í viðskeyta- og samsetninga-
máli eins og íslensku þar sem skortur er
t.d. mikill á einsatkvæðisorðum, miðað
við óbeygð mál, er sjálfsagt þegar svo ber
undir að notfæra sér jafnt til karlríms og
kvenríms þá aukaáherslu sem kemur jafn-
an á þriðja atkvæði íslenskra orða, hvort
sem þau eru samsett eða ósamsett, eins og
* Þessi háttur er alls ekki snúinn bragfræðilega
séð þó Mörður virðist álíta svo, enda hefur
Daníel Á. Daníelsson komist svo að orði um
„enska sónháttinn", að hann þyki „einna tillát-
ssamastur skáldum sínum“.
46
TMM 1993:3