Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Page 69

greint á um hvað geri verk þessara manna
svo séráströlsk. Skóli svokallaðra rót-
tækra þjóðernissinna, sem var í essinu
sínu um miðja 20. öld, hélt því fram að í
verkum áðurnefndra höfunda birtist lýð-
ræðislegur andi, jákvæður og kraftmikill.
,,í fyrsta skipti um aldir hafa engilsaxn-
eskar bókmenntir brotist úr viðjum mið-
stéttarviðhorfa,“ skrifar einn af talsmönn-
um þjóðernissinna, áðurnefndur Arthur
A. Phillips.10 Hinn óbreytti borgari mátti
sín jafn mikils og fyrirmaðurinn í nýja
landinu og að mati Phillips eru sterk
tengsl milli landnemaandans og þess sem
hann kallar hina áströlsku lýðræðishefð í
bókmenntum. Phillips hafnar þeirri hug-
mynd að hefð geti aðeins orðið til á löng-
um tíma, heldur geti ungæðislegur groddi
orðið að hefð.
Sem andsvar við hinum róttæku þjóð-
ernissinnum kom skóli sem var kenndur
við frumspeki eða algildishyggju (univer-
salismi). Sporgöngumenn hans voru und-
ir sterkum áhrifum frá F. R. Leavis og
nýrýninni og höfnuðu hinni þjóðfélags-
legu og pólitísku aðferðafræði þjóðernis-
sinna, hún segði ekkert um
bókmenntalegt gildi. Áherslan var
formalísk, textinn var aðalatriðið, ekki
ytra samhengi. Á þeim mælikvarða felst
gildi tímamótaverks Josephs Furphys,
skáldsögunnar Such is Life, ekki í að vera
vitnisburður um lýðræðisanda, heldur sé
hún „könnun á varanlegum vanda á borð
við örlög og frjálsan vilja, siðferðislega
ábyrgð og áhrif tilviljunar í alheimin-
um“.11 Þetta voru viðfangsefni rithöfunda
á öllum tímum að þeirra mati, þau væru
því djúpstæðari og þýðingarmeiri. í þessu
fólst að evrópski arfurinn skyldi ekki lát-
inn fyrir róða, eins og róttæku þjóðernis-
sinnarnir kusu helst, heldur væri vænleg-
ast fyrir þróun ástralskra bókmennta að
laga evrópska arfinn að áströlskum veru-
leik: „Evrópsk gildi geta lifað áfram í
áströlskum formum“, skrifaði Vincent
Buckley árið 1957.12 Að hans mati stóð
það áströlsku bókmenntalífi helst fyrir
þrifum að menn höfðu ekki þroskað með
sér þann evrópska eða alþjóðlega hæfi-
leika að sjá frumspekina í fyrirbærunum,
það er, að vinsa hin erkitýpísku mynstur
úr. Frumspekisinnar neituðu líka að leita
í smiðju frumbyggja, þeirra menning væri
frumstæð.
í umdeildri bók heldur John Docker13
því fram að fylgismenn þessarar frum-
spekistefnu hafi verið í lykilstöðum í ástr-
alska skólakerfinu allt fram á níunda
áratuginn að minnsta kosti og því verið
nánast einráðir um hvaða verk hlutu náð
fyrir augum ,,bókmenntastofnunarinnar“.
Það skýrir kannski að hluta hvers vegna
áströlsk bókmenntaverk máttu lengi vel
liggja hjá garði. Það er ekki fyrr en á
síðustu tveimur áratugum sem áströlsku-
deildir fara að skjóta upp kollinum við
ástralska háskóla. Fyrsta námskeiðið í
áströlskum fræðum er talið hafa verið
haldið við New South Wales háskólann
1960, en álitið er að Western Australian
Institute of Technology (nú Curtin há-
skóli) í Perth hafi orðið fyrstur skóla til að
bjóða áströlsk fræði sem aðalgrein til B A-
prófs, það var 1974. Athygli vekur að
yngri skólar hafa verið í fararbroddi í
þessum efnum.14
Rithöfundar landsins hafa ekki farið
varhluta af allri þessari umræðu um þjóð-
ernið. Þannig mátti Patrick White, eini
Nóbelsverðlaunahafi Ástralíu (1973) til
þessa, lengi vel sæta ásökunum um að
TMM 1993:3
67