Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Qupperneq 83

Það sem gerir márískar bókmenntir fyrst
og fremst forvitnilegar og skemmtilegar af-
lestrar er sambland goðsagnanna og lífs-
reynslu sögupersónanna. Sögupersónumar
rekja ættir sínar ýmist til fomra ætta, jafnvel
alla leið til goðheima, eða gegna hlutverki
í samspili goðheims og mannheims. Boð og
bönn samfélagsins eru skilgreind og eiga
lítið skylt við enskt réttarkerfí. Þó er stað-
góð þekking á lögum landsins, menntakerf-
inu, skipulagsmálunum o.þ.h., gjarnan ofin
inn í skáldverkin.
Máríar gleyptu við Biblíunni á sínum
tíma og þegar frá leið varð til sérstök kirkju-
deild innan Ensku biskupakirkjunnar, sem
var sniðin að hugmyndum þeirra. Márískir
höfundar hafa hiklaust tekið biblíusögumar
inn í goðsagnaheim sinn. Pakehar eru oft
kallaðir Egyptar og Faróar og Máríar em
hiklaust kallaðir synir ísraels, eða guðs út-
valda þjóð. Og þótt máttur Pakehans sé
talsverður, alla vega á skipulagsstofnunum
í stórborgum, þá kemst enginn Pakeha
nærri neinum guðum eða vættum í landinu.
Þannig hefst hin fyrsta „ónefnda" niður-
læging Pakehanna, því á meðan hann er
eingöngu jarðneskur, verða márískar sögu-
persónur yfirleitt varar við samræmið milli
þess einfalda og almenna annars vegar og
hins óútskýranlega og dulmagnaða hins
vegar.
Því fer fjarri að Biblían eða England séu
einráð í menningarupptöku Máría. Skír-
skotanir til grískrar og rómverskrar goða-
fræði og jafnvel ítalskar óperur, birtast í
,,endursögnum“ af atburðum á þessum
Kyrrahafseyjum. í hrærustíl tilvitnananna í
ýmist evrópska eða máríska menningu er
hið hátíðlega aldrei aðskilið frá hinu hvers-
dagslega, því að þrátt fyrir teikn, fyrirboða
og tilvitnanir í aldagamlar hefðir, er talmál
persónanna oft ákaflega hversdagslegt og
líf þeirra er mjög ,,venjulegt“. Ytra borð
sagnanna verður því mjög „blátt áfram“
þótt fjallað sé um sögusvið í tveimur eða
fleiri víddum: Hinn efnislega heim þar sem
lítil tengsl geta verið milli „venjulegs
manns“ og köllunar til afreka nú á dögum.
Hins huglæga sem alltaf eigi samleið með
hinu efnislega, og hins undirfurðulega.
Þannig má til dæmis lesa um Te Kooti,
Máría sem var uppi á miðri síðustu öld, í
skáldsögu sem skrifuð er af afkomanda
hans:
Hann óx til manns og bjó í landi Egypta
með sínu fólki, en vissi ekki að hann var
útvalinn. Svo hann vann fyrir Faró til lands
og sveita. Hann var góður hestamaður og
eins og Móses, var hann vel virtur. Vegna
þess að hafið laðaði hann til sín varð hann
farmaður á skonnortunni Henry og síðar
skipstjóri á Rua Whetuki, sem var í eigu
Máría. Og hann heimsótti höll Farós í
Auckland og, eins og glataði sonurinn, féll
í óguðlegan lifnað og synd. Og þegar hann
sneri aftur til fólks síns í Turanganui bar
hann ósiðina með sér í svo miklum mæli að
2
hans eigin ætt fór að snúast gegn honum.
Skáldið sem þannig lýsir einum forfeðra
sinna í ættarsögunni The Matriarch (Ætt-
móðirin) er Witi Ihimaera. Hann er fæddur
1944 og því af þeirri kynslóð Máría sem
mest varð firrt uppruna sínum. Hann lærði
ekki að tala márísku sem barn, heldur
brugðu foreldrar hans því máli einungis
fyrir sig þegar þau vildu ræða mál sem
börnin áttu ekki að skilja. Wita gekk vel í
skóla, en þrátt fyrir að skólakerfið tæki við
nokkrum efnilegum márískum unglingum
voru þeir taldir ,,utangarðsfólk“ og þeirra
biðu fá störf að námi loknu. Þegar Witi var
TMM 1993:3
81