Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Síða 117

um. í því sambandi er rétt að benda á að
við samanburð hagvaxtar á milli tíma-
bila og landa er eðlilegra að miða við
landsframleiðslu eða þjóðartekjur á
mann en landsframleiðsluna sem slíka.
Þannig skýrist örari hagvöxtur hér á
landi frá 1901 og fram að seinni heims-
styrjöld en í Danmörku, Bredandi og
Svíþjóð (mynd 6 á bls. 31) m.a. af því að
fólksfjölgun var meiri.(Einnig má benda
á að þegar langt tímabil er tekið getur
þróunin stundum orðið óskýr á mynd-
um. Þannig engin leið að sjá „glöggt“
hvernig hagvöxtur í OECD-ríkjunum
minnkar eftir 1973 (mynd 9, bls. 47),
þrátt fyrir að það sé fullyrt í texta.)
Sigurður byggir umfjöllun sína um
hagþróun á fýrri hluta þessarar aldar að
verulegu leyti á áædunum Torfa Ás-
geirssonar um þjóðarframleiðslu á ár-
unum 1901-1945.1 Nauðsynlegt hefði
verið að gera meiri fýrirvara við þessar
áætlanir og þær ályktanir sem af þeim
eru dregnar. Færa má sterk rök að því að
áætlanir Torfa vanmeti sveiflur í þjóðar-
framleiðslu á tímabilinu og ofmeti jafn-
vel einnig hagvöxt tímabilsins. Vanmat
á sveiflum stafar af því að áætlun Torfa
byggir á því að gefa sér fasta 2% fram-
leiðniaukningu í öðrum greinum en
sjávarútvegi á tímabilinu og áætla síðan
framleiðslumagn í þessum greinum á
grundvefli áætlaðrar hlutdeildar þeirra í
heildarmannfjölda. Þannig er litið fram-
hjá atvinnuleysi og sveiflum í vinnuafls-
notkun, auk þess sem tölur um
mannfjölda eru stopular og því þarf að
tengja línulega á milli mælinganna.
Þetta felur í sér að áætíanir Torfa eru nær
því að mæla framleiðslugetu en raun-
verulega ffamleiðslu. Hugsanlegt ofmat
hagvaxtar kann að liggja í því að horff er
á framleiðslumagn í greinunum en ekki
vinnsluvirði (ffamleiðslumagn að frá-
dregnum aðföngum öðrum en vinnu-
afli og fjármagni), þar sem ekki eru
tiltæk gögn um hið síðarnefnda. Þrátt
fyrir þessa galla er framlag Torfa mikils-
vert, en vinna þyrfti betur úr gögnum
hans og tengja öðrum, m.a. með töl-
fræðilegum aðferðum, áður en hægt
verður að draga af þeim mjög afgerandi
ályktanir um hagsveiflur á fyrrihluta
aldarinnar og bera saman við önnur
lönd. Þannig gætu fullyrðingar um að
þróunin hafi verið hagstæðari hér en
víða annars staðar í heimskreppunni
(t.d. bls. 39) að hluta byggst á mæli-
skekkjum.
Sigurður fjallar nokkuð um hag-
sveiflur á eftirstríðsárunum. Sú aðferð
sem hann notar til að mæla góðæri og
efnahagslægðir annars vegar og upp-
sveiflur og niðursveiflur hins vegar, er
vafasöm. Hún felst í að mæla frávik
landsframleiðslu frá leitnilínu jafns hag-
vaxtar alls tímabilsins 1945-1992. Góð-
æri eru tímabil sem liggja yfir línunni en
efnahagslægð liggur undir. Uppsveifla er
tímabil þar sem landsframleiðsla vex
hraðar en meðaltal tímabilsins og nið-
ursveifla er tímabil þar sem landsff am-
leiðslan vex hægar. Mjög hæpið er að
gera ráð fyrir jöfnum vexti framleiðslu-
getu allt tímabilið, eins og aðferðin felur
í sér. Mun líklegra er að vöxtur ffarn-
leiðslugetu sé breytilegur og því eigi að
nota tölfræðilegar aðferðir sem ráða við
það. Samkvæmt aðferð Sigurðar virðist
árið 1987 ekki hafa verið ofþensluár.
Hann fær einnig þá niðurstöðu að tíma-
bilið frá 1989 hafi verið kröftugt niður-
sveiflutímabil. Þessar niðurstöður
byggja hins vegar alfarið á þeirri
vafasömu aðferð sem notuð er, en hún
leiðir t.d. til þeirrar sérkennilegu niður-
stöðu að árið 1976 hafi verið niður-
sveifluár, jafnvel þótt þjóðartekjur á
mann hafi vaxið um nærri 7%, og að
árið 1988 hafi verið uppsveifluár, þó
bæði landsframleiðsla og þjóðartekjur
hafi minnkað.
TMM 1994:2
115