Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Blaðsíða 108

Ritdómar
Nýtt blóð
Börkur Gunnarsson: X. (Ragnan 1993)
Ólafur Sveinsson: og turninn rís hœrra og
hœrra. (Óljónistasamtökin 1993).
Þessar bækur eru báðar fyrstu prósaverk
höfundanna. Þær eru báðar gefnar út af
heimahúsaútgáfum á síðasta ári og fóru
hljótt, að minnsta kosti bók Ólafs, þótt
frágangur hennar og prentun hafi í engu
verið óvandaðri en gengur og gerist um
prentaðar bækur hérlendis. Það eru til
tvær þulur um slíkar útgáfur. Önnur er
þulan af byrjendaverkinu sem lofar
góðu og sem gaman verður að sjá í fram-
tíðinni hvort muni vera upphafið að
einhverju meira eða hvort höfundur
kjósi að láta hér staðar numið. Hin er
þulan af vanmetnu bókunum sem alltaf
eru í skugganum af fjölmiðlafrekjunum
en eru miklu merkilegri en þær. Hér
verður farið með hvoruga þuluna. Hér
verður látið nægja að staðfesta að báðar
hafa nokkuð til síns máls. Bæði þessi
kver „lofa góðu“, eins og sagt er, en þau
eru einnig „merkileg11, sem vitnisburður
um gæði verka sem ekki eru endilega
með þeim sem mest var hampað á síð-
asta ári. Það sem er forvitnilegast við
þau er hins vegar handan við allar þulur.
í þeim má hvarvetna finna lyktina af
þeim anda sem nú við lok árþúsundsins
svífur yfir megninu af listsköpun sam-
tímans; hinum hráa og rotna anda loka
árþúsundsins.
Reyndar eiga þessi verk ekki ýkja
106
margt sameiginlegt þegar horft er á ytra
form þeirra. Bók Barkar myndar safn
fimm smásagna sem allar sverja sig í
ættina og leitast við að mynda hefð-
bundið upphaf, miðju og enda þess
forms. Hins vegar er bók Ólafs eitt sam-
hangandi prósaverk sem byggt er upp
sem samspil radda og stuttra sagna. Þar
er hugmyndin um aristótelíska heild
ekki jafn áberandi, og einingin einkum
mynduð með markvissri áherslu á eitt
meginþema. Vísast hefðu þessar sögur
Barkar verið í eina tíð kallaðar ádeilu-
sögur. Glöggir lesendur hefðu talið sig
sjá að þær deildu á firringu nútímaþjóð-
félagsins og hlutgervingu einstaklings-
ins með því að nota fáránleg stílbrögð og
að þær væru viðvörun og áfellisdómur í
senn. Þeim sýndist að þær tækju mið af
svipuðum smásögum sem höfundar á
borð við Svövu Jakobsdóttur hafa eink-
um orðið kunnir fýrir, svo við höldum
okkur við innlent samhengi. Sögum þar
sem fáránleg eða framandleg sjónar-
horn eru nýtt til að lýsa upp viðfangs-
efnið og „gegnumlýsa'1 það tungumál
sem ríkjandi hugmyndafræði samfé-
lagsins notar, til að birta skýrari mynd af
viðfangsefninu. Ætli jákvæð umfjöllun
sem gengi út ffá slíkri forsendu myndi
ekki segja að Börkur væri að vinna
áfram með þessa hefð en neikvæð um-
fjöllun segði hann stæla hana því hann
sé bæði ungur og óreyndur og ekki bú-
inn að móta sér sinn eigin stíl.
Ef við setjum nú að svo sé, að þetta
TMM 1994:2
j