Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Side 89

ari hætti um hvernig sannleikur verður til í sögunni, á það á hættu að vera
ákærður um að búa í haginn fyrir endurskoðunarstefnu? (Ég nefni í Vofum
Marx sérlega ógeðfellt dæmi um slíka forheimskun í útbreiddu bandarísku
dagblaði.) Yrði það ekki vatn á myllu hvers konar kreddustefnu ef upp risi
saksóknari með landráðaákæru í hvert skipti sem einhver reynir að bera fram
nýjar spurningar, trufla þá sem hafa góða samvisku, grafa undan klisjum, í
hvert skipti sem einhver reynir að flækja eða hugsa upp á nýtt, út frá nýjum
forsendum, málflutning vinstrimanna eða greininguna á kynþáttastefnu eða
Gyðingahatri? Auðvitað verður að leitast við að gefa slíkum ákærum eins
lítið tilefni og mögulegt er með því að viðhafa fyllstu varúð, jafnt þegar tekið
er til máls, þegar greina á eitthvað, og þegar látið er að sér kveða á opinberum
vettvangi. Og það er satt að engin fyrirheit um algera tryggingu gegn þessu
verða nokkurn tímann gefin. Ef nauðsyn krefði mætti nefha nýleg dæmi
þessu til stuðnings.
Ég ætla að koma aftur að spurningu ykkar eins og hún var orðuð. Spurt
var: „Kom þessi blöndun þér á óvart?“ Svar mitt var almenns eðlis og varðaði
grundvallaratriði: hér eru nokkur skilningsskemu, nokkrar rökraðir sem
hægt er að nota til að þessi blanda verði ekki jafn undarleg og hún virðist í
fyrstu, og enn fremur, hér er skýringin á því hvers vegna ekki má blanda öllu
saman. Hvað einstöku tilfellin varðar, en þau eru áhugaverðust, þá þyrfti
lengri tíma og aðrar aðstæður til að greina þau. Þau eru vettvangur „hins
óvænta“ og tafarinnar. Milli hinna almennustu röklegu ferla (mestur fyrir-
sjáanleiki) og þess einstaka sem er ófyrirsjáanlegast, þá kemur skema taktsins.
Til dæmis var vitað um ótrúverðugleika og innbyggt hrun alræðisríkja
Austur-Evrópu síðan á sjötta áratugnum, það var daglegt brauð fólks af
minni kynslóð (ásamt hinni gömlu tuggu um „endalok sögunnar“, „endalok
mannsins“, o.s.frv., sem nýlega hefur verið lappað upp á af mönnum eins og
Francis Fukuyama). Það sem var hins vegar ekki hægt að segja fyrir um var
takturinn, hraðinn, dagsetningin: t.d. dagsetningin á hruni Berlínarmúrsins.
Á árunum 1986 og 1987 hefði enginn í heiminum getað sagt fyrir um það
með neinni vissu. Ekki að þessi taktur sé ofar skilningi. Það er hægt að greina
hann eftir á og taka þá tillit til nýrra áhrifavalda sem sérfræðingar fyrri tíma
kunnu ekki skil á. (í fyrsta lagi hnattræn stjórnmálaleg áhrif almennra
fjarskipta: öll sú röð atburða, sem merki á borð við fall Berlínarmúrsins er
hluti af, hefði verið óhugsandi og óskiljanleg án ákveðins þéttleika fjarskipta-
netsins, o.s.frv.)
— Efvið höldum óbeint áfram með það sem þú varst að segja, þá er hlutfall
innflytjenda ekki hœrra nú en fyrirfimmtíu árum. Þó virðast innflytjendurnir
koma á óvart núna. Svo virðist setn þeir hafi komið flatt upp á þjóðfélagið og
stjórnmálamenn. Málflutningur bæði hægri- og vinstrimanna beinistgegn því
að innflytjetidurflykkist ólöglega inn í landið, en virðist nú bera meiri og tneiri
keim af útlendingahatri.
TMM 1994:2
87