Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Blaðsíða 111

irnar mynda ákveðnar „týpur“ sem tala
á mismunandi sviðum, eða í mismun-
andi stíl og hinn fjölbreytti tjáningar-
máti þeirra ljær textanum einnig
skemmtilega íróníska vídd. Allar þessar
raddir og sögurnar fimm sem er skotið
inn á milli þeirra tala á einn eða annan
hátt um sköpun. Ýmist er greint frá hin-
um goðsögulega þætti hennar, ff umsög-
um um uppruna alheimsins, um
syndafallið og síðan getnað og fæðingu
Jesú. Þessi saga er sögð í ýmsum tilbrigð-
um, en í grundvallaratriðum er hún
lögð út sem sagan af hinni grimmu
sköpun, af djöfulleikanum sem liggur
henni til grundvallar. Hún er um leið
saga sem setur sig upp á móti vana og
efa, þessu tvennu sem fipar stökkið út úr
einangrun mannsins inn í heim þar sem
verk hans og orð kveikja líf. En um leið
er sögð hversdagsleg saga um sköpun-
ina, einskonar ástarsaga sem einnig tek-
ur á samspili grimmdar og leitar að
áframhaldi. Þetta er nöturleg saga, en
hún er jafnframt spegilmynd af sögu
Maríu og viðskiptum hennar við menn-
ina tvo í líff hennar, Guð og Jósef, hinn
grimma og hinn blíða og skilningsríka.
Ólafur dregur upp myndir sem spanna
nærri allt svið þessa viðfangsefnis. Allt
frá vangaveltum um „þyngsli“ þeirra
kerfa sem maðurinn fæðist inn í („Öll
hugsun mannsandans vomir yfir okkur
eins og bergþurs sem seiðir okkur til sín
og ærir fegurðina sem býr hið innra með
öllum mönnum ...“ (bls. 8)) til fremur
jarðbundinna vangaveltna Raddar IV
(Guðs?!): „Ég drösla honum uppí rúm
og fer svo æðislega næs inní stofu að tala
við elskuna hans, skilningsríka týpan, þú
veist. Nema hvað, hún er með einhvern
móral þegar ég tek hana þarna á stofu-
gólfinu ...“ (bls. 27). Og þessar myndir
tengjast aðeins vegna sinna innbyrðis
tengsla, það er engin tilraun gerð til að
steypa öllu saman í eina samhangandi
orsakakeðju. Þetta gengur upp og fyrir
vikið verður einnig þessi hugmynd um
hinn líkamlega uppruna sköpunarinnar
sannfærandi, sem og þær hugleiðingar
sem henni tengjast. Raddirnar eru að
boða alls kyns hluti en þær vega hver
aðra upp og því verður prédikunar-
tónninn ekki allsráðandi í textanum.
Textinn hverfist einkum um V. hluta
bókarinnar þar sem Rödd I talar um
fæðingu, getnað, kynmök og flæði allra
hluta í heiminum. Þetta er rödd sem
greinir ffá algerum samruna líkamans
við raunveruna, við ffummynd sem býr
að baki öllum birtingarmyndum tilver-
unnar. Röddin er að lýsa því sem mynd-
hverfingar vestrænnar hugsunar reyna
að sjá fyrir sér þegar þær reyna að ná taki
á hinu óskynsamlega í lífi mannsins.
Þegar reynt er að nálgast einhvern kökk
sem liggur til grundvallar svo stórs hluta
af hegðun og hugsun mannsins þá verð-
ur táknhugsunin það eina sem megnar
að finna einhvern grundvallarþátt sem
stendur að baki öllu öðru, hvort sem við
köllum hann kynhvöt, viljann til að ná
völdum, óreiðuþrá eða dauðahvöt.
Ólafur er að reyna skrifa sig affur fyrir
myndhverfmguna, affur fyrir samband-
ið á milli tákns og frummyndar, aftur að
einhverjum kekki sem er lífið og veru-
leikinn. Á þessum stað rekur textann
eðlilega í vörðurnar, hann einkennist af
hiki og hiksti: „ ... svo skrýtin og blaut
. . . og er ekki viss um hvert ég pissa
aðeins á mig... og turninn!... hann rís
hærra og hærra úr gegnsæju gleri... er
þetta, nei annars ... jú, víst! — pabbi og
mamma!...“ (34), og þegar hann kemst
í gang aftur er hann táknsæ lýsing á
ímynduðu landslagi nautnarinnar:
„Tvítóla menn á sitthvora hönd, þeir
stara þar inn og fróa sér sjálfum. Ég
beygi mig fram, sé bálið í fjarska og
bylgjandi göng. Barmarnir rakir og lykja
sér um mig, þeir lykta af blygð“ (35).
TMM 1994:2
109