Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Blaðsíða 12

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Blaðsíða 12
í gegnumlýsingunni mættust skuggamynd og skyggning en samruni þeirra í „skyggnunni“ varð þó ekki íyrr en rétt um sextíu árum síðar. Nafnorðið skyggna í eintölu merkir upphaflega „sjón“ en í fleirtölu „glyrnur“, „skjáir" eða „galopin augu“. Sögnin á sér margar merkingarmynd- ir sem flestar tengjast sjón á einn eða annan hátt, meðal annars í merking- unni að „gegnumlýsa" (samanber þá aldagömlu iðju að skyggna egg). Sögnin getur þó einnig merkt að „skyggja á“ og að „spegla“, samanber orðsambandið að „skyggna sig“. Skuggamyndir og skyggnur tengjast því í „skuggsjánni" og er það einkar athyglisvert með hliðsjón af stöðu ljósmyndarinnar sem list eftirlíkingarinnar — hinum fullkomna spegli. Skyldleikinn milli hinnar gagnsæju, gegnumlýstu skuggamyndar og skyggnunnar virðist svo augljós að það er eiginlega furðulegt að síðara orðið skuli ekki koma fram fyrr en 1974. Skyggnan hefur engan veginn útrýmt skuggamyndinni úr málinu og þar kann hinn ungi aldur hennar að vega þyngst. í þessu sambandi má þó einnig huga að tengslum skyggnunnar og þeirrar eftirmyndar sem hún varpar frá sér fyrir tilstilli sýningarvélarinnar. Sú mynd er ekki skyggnan sjálf heldur spegilmynd hennar og endurvarp og í þeim skilningi hefur skuggamyndin aldrei horfið af tjaldinu. Undarlegir fangar ... því hvornenn kunna Menn ad skygna Glased eda Soolena biartare ad giora? — Vídalínspostilla (1724) Skuggamyndum (eidólon) bregður víða fyrir í Ríkitiu, ekki síst í hinni frægu hellislíkingu þar sem Platon líkir skynjun raunveruleikans við upplifun á skuggamyndasýningu. Fangarnir í hellinum eru ekki færir um að greina neitt sem máli skiptir með skynfærunum, veruleikinn sem þeir þykjast sjá er eingöngu búinn til úr ófullkomnum og hverfulum eftirlíkingum. Þekkingin og sannleikurinn býr í heimi frummyndanna, heimi algildra sanninda, en sá heimur verður aðeins greindur með skýrri hugsun. Hellisbúarnir eru fang- aðir af skynjun sinni, þeir sjá aldrei sólina, hina sönnu uppsprettu þekking- arinnar, aðeins „skuggamyndir“ af allskyns tólum og líkneskjum, hverfúlan sýndarveruleika. Platon taldi skuggana í hellinum byrgja mönnum sýn en honum var þó enn meira í nöp við þær skuggamyndir sem skáld og myndlistarmenn brugðu upp. Skáldskapurinn — hermilistin — var í huga Platons „skugga- 10 TMM 1994:2
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.