Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Blaðsíða 85

fyrirfram, forrita, þá gerðust hvorki viðburðir né sögur (en eins þversagnar-
kennt og það kann að virðast þá er af sömu ástæðum ekki hægt að útiloka
með fullri rökvísi þessa síðustu tilgátu, því það er næstum óhugsandi að ekki
sé til viðmiðun af einhverju tagi). Viðburðir og saga geta ekki gerst nema
eitthvert „komdu“ opnist og beinist að einhverjum, að einhverjum öðrum,
sem ég get ekki og má ekki ákveða hver er fyrirfram, hvorki sjálfsvera, ég,
vitund, né jafnvel dýr, guð eða manneskja, maður eða kona, lifandi eða
ekki-lifandi (það verður að vera hægt að kalla á vofu, að höfða til hennar, til
dæmis, og ég held ekki að þetta dæmi sé aðeins eitt af mörgum; kannski eru
afturgöngur og það sem maður segir „komdu aftur“ við upphaf og endi þess
að segja ,,komdu“). Sá eða sú sem sagt er „komdu“ við má ekki láta ákvarða
sig fyrirfram. Sökum þessarar algeru gestrisni er sá sem kemur útlendingur,
komumaður. Ég má ekki biðja þennan algera komumann að framvísa skil-
ríkjum sínum, segja mér hver hann sé, með hvaða skilyrðum ég muni taka
á móti honum, hvort hann muni aðlagast eða ekki, hvort ég muni geta „tekið
hann inn“ í fjölskylduna, þjóðina, eða ríkið. Ef þetta er alger komumaður,
þá má ég ekki bjóða honum neinn samning og ekki setja honum nein
skilyrði. Ég má það ekki og get það raunar ekki eðli málsins samkvæmt. Þess
vegna nær það sem líkist hér siðfræði gestrisninnar langt út fyrir siðfræði,
og um fram allt út fyrir réttarfar eða stjórnmál. Ef til vill nær jafnvel sjálf
fæðingin, sem þó svipar til þess sem ég er að reyna að lýsa, ekki að jafngilda
þessari algeru komu. Fjölskyldur undirbúa fæðingu, þær skapa henni skil-
yrði, ræða hana fyrirfram, skapa henni táknrænt rúm sem dregur úr höggi
komunnar. En þrátt fyrir væntingarnar, þrátt fyrir að barnið sé á vissan hátt
nefnt fyrirfram, þá er ekki hægt að útiloka hið ófyrirsjáanlega, barnið sem
kemur er ófyrirsjáanlegt, það er rætt um það eins og það sé upphaf annars
heims, eða annað upphaf þessa heims.
Ég hef lengi glímt við þetta ómögulega hugtak: messíönsk koma. Ég reyni
að útskýra hvernig á að nota það í texta sem ég skrifaði um dauðann og
kemur út á næstunni, Apories (Óleysanleg rökvandamál), og einnig í bókinni
um Marx sem ég var að ljúka við. Það erfiðasta er að réttlæta, að minnsta
kosti til bráðabirgða, lýsingarorðið „messíanskur“: um er að ræða reynslu
sem jyrirfram er gefin sem messíönsk, en um leið fyrirfram varnarlaus
gagnvart sjálfri biðinni, gagnvart því sem aðeins verður ákvarðað eftir á af
viðburðinum. Biðin er eins og eyðimörk í eyðimörkinni (en þær benda hvor
á aðra), eyðiland hins messíanska án messíanisma og því laus við kenningu
eða kreddu. Það er aðeins þessi þurra bið án viðmiðunar sem haldið er eftir
úr hinum þremur miklu trúarbrögðum Bókarinnar, sambandið við það sem
getur komið, eða aldrei komið, en ég fæ eðli málsins samkvæmt ekkert að
vita um. Nema að það varðar réttlætið, í dularfyllsta skilningi þess orðs. Og
þar af leiðandi byltinguna, vegna þess sem tengir atburðinn og réttlætið við
þetta algera rof í fyrirsjáanlegu samhengi sögulegs tíma. Rof heimsslitafræð-
innar innan markhyggjunnar. Hér verður að skilja þetta tvennt að, og það er
TMM 1994:2
83