Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2012, Blaðsíða 12

12 Landsdómur 9.–11. mars 2012 Helgarblað
Hreiðari
blöskraði
vitnisburður
Davíðs
„Mér bara blöskrar hreinlega að
hlusta á þetta,“ sagði Hreiðar Már
Sigurðsson, fyrrverandi forstjóri
Kaupþings, um vitnisburð Davíðs
Oddssonar, fyrrverandi Seðla-
bankastjóra, og annarra starfs-
manna Seðlabanka Íslands fyrir
landsdómi. „Hingað fáið þið að-
stoðarseðlabankastjóra landsins
sem segist hafa séð það fyrir árið
2005 að bankarnir voru að fara á
hausinn,“ sagði Hreiðar. Þegar hann
fór að tjá sig um þetta kom Markús
Sigurbjörnsson, forseti landsdóms,
því á framfæri að hann væri ekki
kominn í vitnastúkuna til að tjá sig
um vitnaleiðslur og ummæli ann-
arra heldur til að svara spurningum
saksóknara, verjanda og dómsins.
Greinilegt var að raddstyrkur Hreið-
ars jókst þegar hann talaði um um-
mæli seðlabankastarfsmannanna.
Ný gögn lögð
fram
Í lok þinghalds í landsdómi á
fimmtudag tilkynnti Andri Árna-
son, verjandi Geirs Hilmars Ha-
arde, fyrrverandi forsætisráðherra,
að honum hafi í vikunni borist ný
gögn frá Kaupþingi banka sem
hann vildi leggja fram. Gögnin
snúa að Projekt Hans og Proj-
ekt Einar sem voru áætlanir sem
Kaupþing banki ætlaði að ráðast
í og í fólst að undirbúa flutning
höfuðstöðva bankans frá Íslandi.
Rætt var um þessi verkefni í vitna-
leiðslum yfir Hreiðari Má Sigurðs-
syni, fyrrverandi forstjóra Kaup-
þings. Sagði Hreiðar að um væri
að ræða áætlanir bankans um að
koma starfsemi sinni í útlöndum
í dótturfélög. Færa átti starfsemi
Kaupþings á Norðurlöndunum í
FIH-bankanna og aðra alþjóðlega
starfsemi bankans í Kaupþing Sin-
ger & Friedlander í London.
Missannsögl-
ir blaðamenn
Geir H. Haarde sakborningur
fyrir landsdómi virðist ekki sáttur
við umfjöllun allra fjölmiðla af
landsdómsmálinu gegn honum.
Á fimmtudag sat Geir ásamt Ingu
Jónu Þórðardóttur eiginkonu sinni
og Kristrúnu Heimisdóttur, fyrr-
verandi aðstoðarkonu Ingibjarg-
ar Sólrúnar Gísladóttur, í matsal
Þjóðmenningarhússins. Ingibjörg
Sólrún er meðal vitna í málinu.
Barst umræðan að mikilvægi
þess að fjölmiðlar segðu satt og
rétt frá málarekstri, enda óheim-
ilt að útvarpa eða sjónvarpa beint
úr réttarsal. „Þeir eru nú aldeilis
að standa sig misvel í því,“ sagði
Geir við Kristrúnu háum rómi svo
heyrðist um allan sal. Tveir miðlar
áttu fulltrúa í matsalnum. DV ann-
ars vegar og Morgunblaðið hins
vegar. Óljóst er hvorum fjölmiðl-
inum pilla Geirs var ætluð.
Telur neyðarlögin
hafa fellT bankann
H
reiðar Már Sigurðsson, fyrr-
verandi forstjóri Kaupþings,
telur ennþá að setning
neyðarlaganna hafi orsakað
fall bankans þann 9. októ-
ber 2008. Forstjórinn fyrrverandi
var spurður að því fyrir landsdómi á
fimmtudaginn í máli Geirs Haarde af
hverju hann teldi Kaupþing hafa fall-
ið um haustið 2008.
Fyrr í skýrslutökunni hafði Hreið-
ar Már dregið upp fremur jákvæða
mynd af stöðu Kaupþings á þessum
tíma. Af máli hans mátti skilja að
bankinn hefði fallið vegna þess að
Glitnir féll og vegna þess að neyð-
arlögin voru sett í kjölfarið. „Hann
[Kaupþing, innskot blaðamanns]
fellur við þá ákvörðun stjórnvalda
að setja á neyðarlög. Þú getur ekki
rekið alþjóðlega banka á Íslandi frá
þeirri klukkustund sem neyðarlög
eru samþykkt. Lög sem mismuna
fólki eftir búsetu að minnsta kosti,
lög sem breyta eftir á kröfuröð kröfu-
hafa, eftir að slík lög eru samþykkt er
ekki hægt að reka alþjóðlegan banka.
Það sem gerðist hjá okkur var að það
vildi enginn aðili eiga viðskipti við
okkur daginn eftir að neyðarlögin
voru samþykkt,“ sagði Hreiðar Már
fyrir dómi.
Skýrslutakan yfir Hreiðari Má var
áhugaverð fyrir margra hluta sak-
ir og verður að segjast að forstjór-
inn fyrrverandi hafi komist nokkuð
vel frá henni miðað við þær stað-
reyndir sem liggja fyrir um starfsemi
Kaupþings. Ekki var mikið gengið
á Hreiðar Má með erfiðum spurn-
ingum heldur teiknaði hann upp þá
mynd af íslenska hruninu sem hon-
um hentaði.
Rannsókn á stórfelldri
markaðsmisnotkun
Einungis viku fyrir fall Glitnis í lok
september 2008 áttu sér stað um-
fangsmestu sýndarviðskipti Ís-
landssögunnar þegar katarski sjeik-
inn al-Thani keypti 5 prósenta hlut
í Kaupþingi fyrir um 25 milljarða
króna. Búið er að ákæra Hreiðar Má
og þrjá aðra Kaupþingsmenn vegna
þeirra viðskipta. Tæpri viku fyrir við-
skiptin, þann 16. september, eftir
fall Lehman Brothers, funduðu þeir
Kaupþingsmenn með opinberum
aðilum, líkt og kom fram í skýrslu-
tökunni yfir Geir Haarde á mánudag.
Geir greindi frá því í vitnisburði sín-
um að þeir Kaupþingsmenn hefðu
ekki talið hættu steðja að bankanum
þrátt fyrir fall Lehman.
Þess utan ber að nefna að á ár-
unum fyrir hrun stundaði Kaupþing
stórfelld sýndarviðskipti með hluta-
bréf bankans í sjálfum sér. Bankinn,
eða deild eigin viðskipta hans, bjó til
falska eftirspurn eftir hlutabréfum
bankans sem hélt uppi hlutabréfa-
verði í bankanum. Tæplega 30 pró-
sent af öllum hlutabréfaviðskiptum
með bréf Kaupþings fóru í gegnum
bankann sjálfan á árunum 2005 til
2008. Í al-Thani viðskiptunum var
bankinn meðal annars að losa sig við
hlutabréf sem hann átti í sjálfum sér.
Verið er að rannsaka þessi áralöngu
viðskipti sem hugsanlega stórfellda
markaðsmisnotkun hjá embætti sér-
staks saksóknara.
Erfitt að skilja blekkingarnar frá
Þessi viðskipti, og þær blekkingar
sem í þeim fólust, voru ekki til um-
ræðu í landsdómi á fimmtudaginn
og Hreiðar Már var ekki spurður
að því hvernig það gat farið saman
að stjórnendur bankans teiknuðu
stöðu bankans upp sem sterka fyrir
opinberum aðilum eftir fall Lehman
Brothers, á sama tíma og verið var að
leggja drög að al-Thani viðskiptun-
um sem voru tilkynnt á markaði ein-
ungis sex dögum síðar.
Hreiðar Már er auðvitað ekki hinn
ákærði í málinu og snýst það ekki
um blekkingar Kaupþings heldur
aðgerðaleysi Geirs H. Haarde. Hins
vegar er erfitt að sjá hvernig hægt er
að aðskilja umræðu um blekkingar
Kaupþings á hlutabréfamarkaði og
umfjöllun um samskipti bankans
og íslenskra stjórnvalda um stöðu
bankakerfisins. Blekkingarleikir
Kaupþings liggja fyrir og fyrir liggur
að bankinn talaði um stöðu bank-
ans út á við eins og hún væri í góðu
lagi, meðal annars við opinbera að-
ila á Íslandi. Út frá þessu virðist
sem Kaupþingsmenn hafi meðvitað
blekkt almenning, fjölmiðla og opin-
bera aðila á Íslandi með því að halda
blekkingarleikjum sínum með hluta-
bréf í bankanum leyndum. Þessir
blekkingarleikir Kaupþings komu
svo ekki í ljós fyrr en eftir hrunið og
eru meðal annars reifaðir í ákærunni
í al-Thani málinu.
Fyrir liggur að bankarnir, meðal
annars Kaupþing, drógu ekki upp
rétta mynd af stöðu sinni í samtölum
við opinbera aðila á Íslandi. Þetta
kemur sér vel fyrir Geir H. Haarde
þar sem hann og stjórn hans virðast
ekki hafa fengið réttar upplýsingar
frá bönkunum.
Tengsl milli upplýsinga og
aðgerða
Þessi skortur stjórnvalda á réttri vitn-
eskju um stöðu bankanna getur svo
aftur átt þátt í að útskýra af hverju
stjórnvöld sváfu eins mikið á verðin-
um og þau gerðu gagnvart bönkun-
um. Vitanlega hefðu stjórnvöld getað
rýnt með gagnrýnni hætti í bókhald
bankanna og fylgst betur með hluta-
bréfaviðskiptum bankans sjálfs í
sjálfum sér og annað slíkt. Stjórnvöld
virðast hins vegar hafa treyst upplýs-
ingagjöf bankanna um stöðu þeirra,
líkt og kom fram í máli Geirs á mánu-
daginn.
Meðal þess sem Hreiðar Már
sagði í vitnisburði sínum um þetta
atriði var að engin formleg samskipti
hefðu átt sér stað á milli stjórnvalda
og Kaupþings um mögulegar að-
gerðir til að minnka efnahagsreikn-
ing sinn, koma höfuðstöðvum bank-
ans úr landi eða annað slíkt. „Engin
formleg afskipti frá stjórnvöldum.
Hins vegar fundum við fyrir því árið
2008 að menn höfðu áhyggjur af
stöðu mála. Það var ekki þannig að
það væru einhverjar tilteknar tillög-
ur ræddar […] Það var frekar rætt al-
mennt um ástandið og hvað væri
hægt að gera frekar en að tala um
einhverjar ákveðnar aðgerðir,“ sagði
Hreiðar.
Segist hafa trúað á bankann
25. september
Í máli Hreiðars kom fram að staða
Kaupþings hefði verið að „batna“ að
mörgu leyti árið 2008 þar sem bank-
inn hefði náð í ný innlán. „Við héld-
um að við værum búnir að finna leið
fyrir Kaupþing út úr þessari krísu. Við
héldum stjórnarfund 25. september,
í tvo daga í London með stjórn bank-
ans – þetta var sem sagt helgina fyrir
yfirtöku ríkisins á Glitni – þá töldum
við, að við værum, á þessum erfiðu
tímum, búnir að finna leiðina út úr
þessari krísu,“ sagði Hreiðar Már.
Þennan sama dag, 25. september
2008, sótti Glitnir um fjárhagsaðstoð
frá Seðlabanka Íslands og féll fjórum
dögum síðar.
Þessi staðhæfing Hreiðars er
í nokkru ósamræmi við nokkr-
ar staðreyndir sem liggja fyrir um
starfsemi bankans á þessum tíma.
Al-Thani viðskiptin höfðu verið til-
kynnt þremur dögum áður auk þess
sem stjórn Kaupþings ákvað á sama
fundi að fella niður persónulegar
ábyrgðir starfsmanna bankans á kú-
lulánum sem þeir höfðu fengið til
hlutabréfakaupa í bankanum. Ólík-
legt er að þessi ráðstöfun hefði verið
gerð ef stjórnendur bankans hefðu
trúað á hann, líkt og Hreiðar segir.
Einhverjir starfsmanna Kaup-
þings, meðal annars Ingvar Vil-
hjálmsson, settu lán sín vegna
hlutabréfakaupanna í einkahluta-
félög. Slitastjórn Kaupþings hefur
sótt að fyrrverandi starfsmönnum
Kaupþings vegna þessara lána og
hefur þeim verið gert að borga þau
til baka fyrir dómi. Þessi ummæli
Hreiðars Más um trú þeirra Kaup-
þingsmanna á bankanum eru því
ekki sérlega trúverðug í ljósi þessa,
líkt og reyndar ýmislegt annað sem
hann lét út úr sér fyrir landsdómi
um styrk Kaupþings árið 2008.
Ingi Freyr Vilhjálmsson
fréttastjóri skrifar ingi@dv.is
„Hann [Kaupþing,
innskot blaða-
manns] fellur við þá
ákvörðun stjórnvalda að
setja á neyðarlög.
n Trúðu á bankann en felldu samt niður ábyrgðir
Sýn Hreiðars Áheyrendur í landsdómi fengu að kynnast sýn Hreiðars Más Sigurðssonar á íslenska efnahagshrunið á fimmtudaginn.