Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2012, Blaðsíða 22

22 Fréttir 9.–11. mars 2012 Helgarblað
Þ
að er mildur dagur og vor í
loftinu þegar blaðamaður
og ljósmyndari ganga inn
í port Kaffistofu Samhjálp-
ar í Borgartúni. Klukkan er
að ganga tvö á föstudegi og það er
megn matarlykt í loftinu. Tveir menn
standa við innganginn og spjalla
saman meðan þeir reykja. Þeir horfa
grunsemdaraugum á ljósmyndar-
ann sem skartar stórri myndavél um
hálsinn.
Treysta á heita máltíð
Þegar inn er komið blasir við stór
salur með borðum og þar sitja karl-
menn á miðjum aldri við þau flest en
tvær konur leynast þarna inni á milli.
Kaffi og bakkelsi er á borði í miðjum
salnum og nokkrir ná sér í kaffi. Við
enda salarins er eldhúsið þar sem
allt er á fullu enda er verið að undir-
búa heitan mat dagsins. Í eldhúsinu
eru nokkrir karlmenn milli tvítugs og
þrítugs sem vinna hörðum höndum
að því að undirbúa máltíð dagsins
ásamt Rögnu sem sér um Kaffistof-
una aðra hverja viku.
Í dag er mikil veisla, lambahrygg-
ur með brúnni sósu, kartöflum og
meðlæti en matseðillinn er mismun-
andi eftir dögum. Það má þó alltaf
treysta á heita máltíð og það veit fólk-
ið sem hingað leitar, fólk sem flest
á það sameiginlegt að koma hingað
því það hefur ekki efni á mat. „Fólk-
ið er að tínast inn,“ segir Ragna og
tekur fram að hér sé fólk allan dag-
inn. Kaffistofan er opnuð klukkan 10
á morgnana og hér er heitt á könn-
unni og bakkelsi allan daginn. Ragna
segir marga koma hér yfir daginn,
lesa blöðin og til að hafa félagsskap
annarrra.
„Mikið af fólki sem hingað kemur
er útigangsfólk, útlendingar eða ein-
stæðingar. Fólk sem einhverra hluta
vegna á kannski ekki efni á mat. Þeir
sem búa til dæmis í gistiskýlinu hafa
ekki neitt annað að leita á daginn þar
sem gistiskýlið er opnað seinni part-
inn. Þá leitar það hingað oft.“
Í hálfgerðum felum í tvö ár
Sjálfboðaliðarnir sem sjá um matinn
eru hér af margvíslegum ástæðum.
Sumir eru fangar af Vernd, aðrir eru
hér að sinna samfélagsþjónustu og
sumir einfaldlega af því að þá langar
að hjálpa til og gefa af sér. Miðaldra
maður sem hér verður kallaður Sig-
fús labbar með okkur fram í sal og
segir frá því hvernig hann álpaðist
inn í sjálfboðaliðastarfið hér.
„Ég kom hérna fyrir jólin til þess
að fá mér að borða af því ég var í
neyð,“ segir hann. „Ég byrjaði svo
að hjálpa til þegar það kom óvænt
sendibíll hérna með fullan farm af
mat. Þá hafði sendibíll farið út af
veginum úti á landi og tryggingar-
félagið borgaði farminn og ákvað
að gefa Samhjálp matinn. Það tók
heillangan tíma að koma þessu fyr-
ir og úr varð að ég er enn hér sem
sjálfboðaliði,“ segir Sigfús. Hann
segist kunna því vel að vera hér en
líf hans hefur breyst mikið síðustu
tvö ár. Hann var farsæll í sínu starfi,
en hann vill þó ekki gefa upp hvað
hann gerði, segir að það geti komið
upp um hann. „Ég er búinn að vera
í hálfgerðum felum í tvö ár,“ segir
hann.
Hann er snyrtilegur, vel klædd-
ur og fötin virka dýr. Hann átti einu
sinni nóg af peningum og lifði ljúfa
lífinu með eiginkonu og börnum.
Á toppi góðærisins slitnaði upp úr
hjónabandi hans og eiginkonunn-
ar fyrrverandi. Þau skildu og hann
borgaði henni út sinn hlut í húsinu
þeirra. Síðan hækkuðu húsnæðis-
lánin upp úr öllu valdi eftir hrun og
hann hætti að geta borgað og lifði á
yfirdrætti. Úr varð að hann missti allt
og bíður núna úrlausnar sinna mála.
Hann býr á meðan í litlu herbergi ná-
lægt miðbænum og veit ekki hvert líf
hans stefnir.
„Ef kerfið hefði verið sanngjarnt
þá væri ekki svona fyrir mér kom-
ið,“ segir hann en þó að greina megi
smá biturleika virðist hann þó ekki
vera reiður. „Það gefur mér mikið að
hjálpa til hérna,“ segir hann.
Les blöðin og borðar
Á meðan Sigfús segir okkur frá starf-
inu í Samhjálp tínist fólk inn. Það er
orðið fjölmennt í salnum og röð hef-
ur myndast við eldhúsið. Klukkan er
orðin þrjú og byrjað er að bjóða upp
á matinn.
Við löbbum á milli borða og gef-
um okkur á tal við ljóshærða konu
á miðjum aldri. Hún er vel greidd, í
ljósum vorlegum fötum. „Enga ís-
lenska,“ segir hún brosandi og örlít-
ið feimin og heldur áfram að borða.
Hún er af erlendu bergi brotin eins
og margir þeirra sem hingað koma.
Við næsta borð situr maður sem
við köllum Gústa en það er ekki hans
rétta nafn þar sem hann vill ekki láta
þess getið. Hingað hefur hann kom-
ið daglega í átta ár. Fólk hámar í sig
lambahrygginn og horfir tortryggið
en í senn forvitið í átt að okkur. Gústi
er stórgerður með mikið sítt dökkt
hár og lokka í andlitinu. Hann minnir
á indjánahöfðingja. „Ég kem aðallega
til að lesa blöðin og fá mér að borða,“
segir Gústi og stingur upp í sig bita
af lambakjöti. Hér þekkja hann flest-
ir og hann segist kannast við marga
í salnum. „Allavega þá sem koma
reglulega,“ segir hann og bendir á
nokkra sem hann veiti deili á.
Segir konur verða fyrir áreiti
Gústi segist koma hér vegna þess að
hann nái ekki endum saman. Hann
býr í eigin íbúð, er öryrki og segist
ekki hafa efni á mat. „Ég borga af lán-
unum og þá hef ég ekki efni á mat og
fötum eða neinu öðru, þess vegna
kem ég hingað að borða.“ Hann segir
margt hafa breyst síðan hann byrjaði
að koma hingað. „Þá var Kaffistofan
á Hverfisgötunni og mikið færri sem
komu. Nú eru svona 90 prósent af
þeim sem koma Pólverjar og Litháar.
Þeir hafa það örugglega verra heima
hjá sér en hér,“ segir hann og tekur
fram að þeir haldi sig mikið út af fyrir
sig. „Þeir eru ekkert mikið að spjalla,
skilja kannski ekki mikla íslensku
en þeim hefur fjölgað mikið.“ Þegar
blaðamaður furðar sig á litlum hlut
kvenna segir Gústi vera einfalt svar
við því. „Þær verða fyrir miklu áreiti
hérna, Pólverjarnir sækja mikið í þær.
Þær sem koma eru flestar fullar eða
undir áhrifum fíkniefna,“ segir hann
viss í sinni sök en tekið skal fram að
flestar þeirra fáu kvenna sem blaða-
maður talaði við virtust ekki vera
undir áhrifum neinna vímuefna.
Annar karlmaður kemur að borð-
inu. Gústi heilsar honum og býður
honum að setjast. Hann er snyrtileg-
ur og vel greiddur, vinnur sem leigu-
bílstjóri. „Ég hef ekki komið núna í
tvo, þrjá mánuði. Ég hef stundum
komið þegar það hefur ekki staðið
vel á hjá mér,“ segir hann en tekur
fram að stundum komi hann þegar
stendur ágætlega á hjá honum en þá
borgi hann fyrir matinn. „Það er líka
félagsskapurinn og svo set ég bara
smá í baukinn þarna,“ segir hann og
bendir í átt að eldhúsinu. Þar er söfn-
unarbaukur þar sem fólki er frjálst að
setja framlög í, hafi það efni á og það
gera margir.
Aldrei skammast
sín fyrir að koma
Við færum okkur yfir á næsta borð.
Þar situr Bergsveinn Ólafsson ásamt
félaga sínum. Á móti þeim sitja tvær
miðaldra ljóshærðar konur. Þær
eru frá Litháen og Bergsveinn seg-
Á Kaffistofu Samhjálpar fá daglega hátt upp í 100
manns heitan mat, kaffi og bakkelsi. Fólk sem ein-
hverra hluta vegna hefur ekki efni á mat getur komið
þangað og fengið að borða. DV kíkti í heimsókn einn
eftirmiðdaginn og kynntist fólkinu sem kemur á
Kaffistofu Samhjálpar sem og þeim sem þar starfa.
Víðtæk starfsemi Samhjálpar
n Árið 2013 fagnar Samhjálp 40 ára afmæli. Í tilefni þess standa samtökin í
söfnunarátaki og má sjá sölumenn þeirra víða um bæinn þar sem þeir selja
merki til styrktar starfinu. Markmið Samhjálpar er að veita bjargir til þeirra sem
hafa einhverra hluta vegna orðið halloka í lífinu vegna sjúkdóma, fátæktar eða
annarra samfélagslegra vandamála og með því að stuðla að velferð og sjálfs-
björg þeirra. Samtökin starfa mikið með fólki sem stendur á jaðri samfélagsins,
hópi sem oft á tíðum er fyrir utan samfélagsumræðuna. Starfsemin er víðtæk
því ásamt því að reka Kaffistofuna rekur Samhjálp Gistiskýlið í Þingholtsstræti,
áfangahúsin Brú og Spor, göngudeild, félagsheimili og um þrjátíu manns eru í
meðferð á vegum samtakanna í Hlaðgerðarkoti, svo eitthvað sé nefnt.
Kaffistofa Samhjálpar er staðsett að Borgartúni 1. Kaffistofan er opin alla daga ársins.
Virka daga er opið frá 10–16 og um helgar frá 11–16. Um 40 þúsund einstaklingar leituðu
á Kaffistofuna í fyrra.
Viktoría Hermannsdóttir
viktoria@dv.is
Úttekt
Fólkið sem á ekki fyrir mat
„Ég sagðist frekar
myndu éta úr rusla-
tunnunum og gerði það.
Atvinnulaus Bergsveinn hefur komið á
Kaffistofuna síðan hann varð atvinnulaus
fyrir ári.
Gústi Gústi segist ekki ná endum saman og
þess vegna kemur hann í Samhjálp að borða.
Einar Marteinn Hann segir mat hafa
hækkað og kemur þess vegna daglega á
Kaffistofuna.