Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2012, Blaðsíða 51

51Helgarblað 9.–11. mars 2012
„Hér er vel að
verki staðið.“
„Gott en gæti
verið betra.“
Gulleyjan
Leikfélag Akureyrar
Dagleiðin langa
Þjóðleikhúsið
Uppáhaldsbókin?
„Gamlinginn er ein fyndnasta bók sem ég hef lesið – eins konar blanda af Góða dátanum
Sveijk og brandarabók! Ég hélt að ég myndi drepast úr hlátri og tímdi varla að klára hana.
Þegar ég var búin fann ég að ég hafði unnið mér inn nokkur aukaár. Því hláturinn lengir lífið.“
Malín Brand, blaðamaður á Pressunni
Þ
að var gaman í Þjóð-
leikhúsinu á laug-
ardagskvöldið var
þegar Vesalingarnir
voru frumsýndir. Ég
skemmti mér alveg ágætlega,
eins þótt þetta óperu-mús-
íkal upp úr skáldsögu Victors
Hugo muni seint lenda á topp-
tíu listanum mínum yfir bestu
söngleikina. Til þess er það of
langt, sagan of reyfarakennd,
músíkin ekki nógu fjölbreytt,
þó hún sé gullfalleg með
sprettum. Sýningin gengur vel
yfir sviðið, eins og sagt var í
gamla daga, brunar sína braut
af miklum krafti undir traustri
stjórn Selmu Björnsdóttur og
Þorvaldar Bjarna Þorvalds-
sonar sem sveiflar tónsprot-
anum af miklum móð í smárri
hljómsveitargryfju. Jafnvægi
milli hljóðfæraleiks og söngs –
klassískt vandamál í íslenskum
söngleikjauppfærslum – var
misjafnt; á köflum var það í
góðu lagi, svo textinn skilaði
sér vel úr raddfærum þeirra
söngvara/leikara sem á annað
borð höfðu góð tök á fram-
burði. En á öðrum stöðum,
einkum í kórköflunum, skildi
maður ekki orð. Ég er hræddur
um að leikstjóri og aðrir séu
orðnir svo handgengnir text-
anum að þeir séu undir lokin
ekki alltaf dómbærir á það
hvað skilst og hvað ekki, því
að þetta er nú aðeins spurning
um jafnvægi og stillingar, fín-
pússun á lokaspretti. Og nú er
ekki lengur hægt að kaupa sér
sæti á fyrstu svölum, þar sem
hljómburður var bestur áður
en leikhússalnum var umturn-
að fyrir tuttugu árum – og hafi
þeir allir ævarandi skömm fyr-
ir sem að þeim verknaði stóðu.
Vesalingarnir eru auðvi-
tað melódramatískur reyfari
með siðferðislegum og félags-
legum boðskap sem enginn
getur haft neitt við að athuga,
nema þá mestu bölsýnismenn
og mannhatarar. Þetta er pré-
dikun gegn arðráni og kúgun,
yfirlýsing um að hið góða, rétt-
lætið og mannúðin og kær-
leikurinn, muni alltaf sigra að
lokum. Eins þótt margt gott
og saklaust fólk falli í valinn
á þjáningabrautinni. Þarna
er rauðum fánum veifað eins
og í sósíalistískri byltingaró-
peru og í leikslok líða hinir
látnu inn á sviðið og eru þá
orðnir englar hjá Guði, eins
og í helgileik í kirkjunni. Só-
salisminn og kristindómurinn
sem sagt í einum pakka – og
engin vandamál! Góða fólkið
gott, vonda fólkið vont, kúg-
arar kúgarar, þrælar þrælar.
Hver segir svo að við lifum
ekki í hinum besta heimi allra
heima?! Engin grá svæði, eng-
ar snúnar siðferðisspurningar.
Engir óhreinlyndir, óprúttnir
og ómerkilegir valdamenn að
setja á svið handa almenningi
leiksýningar, hörmulega skrif-
aðar og hörmulega leiknar af
þeim sjálfum og skósveinum
þeirra. Nei, það er sko engin
furða þó að þetta hafi orðið
eitt vinsælasta músíkal síðari
áratuga, og engin ástæða til
að búast við öðru en að það
muni ganga vel í okkar krepp-
umæddu þjóð að þessu sinni.
Það ánægjulegasta við
þessa sýningu Þjóðleikhúss-
ins eru þeir ungu kraftar sem
þar koma fram og maður hefur
annaðhvort ekki séð áður eða
ekki séð takast á við verkefni
af þessu tagi. Og hversu vel
þeir komast frá því á heild-
ina litið. Þar er fyrstur í flokki
Þór Breiðfjörð, sem á sér að
baki margra ára menntun og
reynslu sem leiksöngvari í
verkum af þessu tagi víða um
lönd, þó að þetta sé frum-
raun hans á sviði Þjóðleik-
hússins. Hann mun áður hafa
sungið ýmis hlutverk í söng-
leiknum, en líklega er hann
hér í fyrsta skipti að túlka Jean
Valjean, strokufangann sem
verður táknmynd hins ofsótta
en ódrepandi alþýðumanns,
á sífelldum flótta undan „rétt-
vísinni“ í mynd hins grimma
þrælmennis, Javerts lögreglu-
stjóra. Eins konar franskur Jón
Hreggviðsson. Það leyndi sér
hvergi að Þór er reyndur mað-
ur með góða sönglega burði,
þó að hann næði sér kannski
ekki almennilega á strik fyrr
en leið á frumsýningarkvöldið;
þá lagði hann líka salinn að
fótum sér. Næstan ætla ég að
telja Eyþór Inga Gunnlaugs-
son, sem syngur elskhugann
ómissandi, Maríus. Eyþór Ingi
er Dalvíkingur og vakti fyrst at-
hygli mína fyrir góða frammi-
stöðu í Rocky Horror fyrir
norðan. Hann er augljóst efni,
en á margt ólært bæði sem
leikari og söngvari, ef hann
ætlar að verða til frambúðar
gjaldgengur í bransanum. Nú
fer hann langt á æskuþokkan-
um, kraftmikilli rödd og sviðs-
framgöngu, sem hann gerir
ekki til lengdar. En þetta hlut-
verk ofgerir honum ekki og vel
til fundið að tefla honum fram
í því. Af öðrum burðarsöngv-
urum vil ég nefna Valgerði
Guðnadóttur sem brást hvergi
þeim kröfum sem til hennar
verða gerðar eftir fyrri frammi-
stöðu; hún var beinlínis hríf-
andi í flutningi sínum á aríu
Fantine áður en stúlkan leggst
á banasængina – einkum þó
á forsýningunni. Þá kom Arn-
björg Hlíf Valsdóttir mjög á
óvart með glæsilegri frammi-
stöðu í hlutverki hinnar óláns-
sömu Eponine. Vigdís Hrefna
Pálsdóttir er í þriðja stóra
kvenhlutverkinu Cosette; hún
hefur þýða rödd, en fremur
veika og ekki nógu stórt radd-
svið til að standa alltaf undir
sönglegum kröfum. Fram-
burður var yfirleitt sæmilega
skýr, en þó vantaði nokkuð á
að texti kæmist ætíð til skila.
Í hlutverkum Thenardier-
hjónanna, hins hlægilega ill-
þýðis sem öðrum fremur sjá
um að halda uppi húmornum,
eru þau Laddi og Margrét Vil-
hjálmsdóttir. Þau voru hreint
út sagt óborganleg í allri fram-
göngu og gervin frábær. Þau
voru að vísu á mörkum þess
að ofleika, passa sig vonandi á
því á síðari sýningum. Nokkuð
skorti upp á hjá þeim báðum
að texti væri nógu skýr, öllu
meir þó hjá Ladda.
Egill Ólafsson hefur verið
valinn í hlutverk Javerts. Ég
verð að játa að ég skil það
eiginlega ekki. Egill skilar að
sönnu hlutverkinu af tækni-
legri fágun, framburður að
venju til fyrirmyndar. En hon-
um tekst ekki að gera Javert
jafn hættulegan og spennandi
og hann á að geta orðið, og
þegar karlinn að lokum sálgar
sér eftir tilfinningaþrunginn
lokasöng stóð manni hjartan-
lega á sama. Miðað við aðra
áhöfn sýningarinnar er Egill
fulllangt úti í eldri kantinum;
þarna hefði á allan hátt verið
eðlilegra að hafa söngvara á
aldur við Þór. Og var virkilega
ekki hægt að búa Javert betra
dulargervi þegar hann smyglar
sér inn í uppreisnarflokkinn?
Þá er þarna fríður flokk-
ur karla og kvenna í ýmsum
smærri hóp-hlutverkum. Öllu
meira ber þó á körlunum,
enda fá þeir mjög að berja sér
á brjóst og taka um axlirnar
hver á öðrum í hinum ofur-
langa götuhasar. Af þeim sog-
uðu þeir Orri Huginn Ágústs-
son og Jóhannes Haukur
Jóhannesson til sín mesta
athygli; Bjarni Snæbjörnsson
kom þó fast á hæla þeim. Ann-
ars standa strákarnir sig allir
með prýði.
Nokkur börn taka þátt í
sýningunni og bar hvorki á
feimni né sviðsskrekk hjá
þeim, þau sungu og léku af
einlægni, innlifun og jafnvel
þrótti. Þar vakti Valgeir Hrafn
Skagfjörð sérstaka athygli
í hlutverki litlu hetjunnar,
Gavroche. Vitið þið annars
hver það var sem lék Gavr-
oche þegar Vesalingarnir voru
fyrst sýndir hér á sviði í Iðnó
árið 1953 í leikgerð Gunnars
Róberts Hansen? Jú, það var
ungur drengur að nafni Ómar
Ragnarsson – og vakti, ef ég
man rétt, þó nokkra athygli
sumra krítíkera sem þóttust
sjá efni í pilti! – Ég heyrði út
undan mér í hléinu að ein-
hverjir foreldrar voru undr-
andi og ekki sáttir yfir því að
nöfn barnanna skuli ekki vera
með nöfnum annarra leik-
enda á auglýsingaskilti í for-
dyri leikhússins. Ég skil þá
óánægju mjög vel og hvet
Þjóðleikhúsið til að bæta úr
því hið fyrsta.
Leikmynd Finns Arnar
Arnarssonar er ekki mikið
augnayndi, sundurlaus húsa-
bákn sveimandi allt um kring
í einhverju undarlegu hálf-
rökkri. Þetta byggingalista-
verk er á mörgum hæðum og
maður var hvað eftir annað
dauðhræddur um að leikarar
myndu hrasa og detta þegar
þeir voru að príla upp í há-
loftin eftir einhvers konar
hænsnastigum. Ég veit ekki
hvort þessi smíð er byggð á
forskriftum að utan, Finnur
Arnar er alltént skrifaður einn
fyrir henni í leikskrá, fögur er
hún ekki. Ljósabeiting er ekki
alltaf sem eðlilegust; ég nefni
einkum afar skrýtnar ljósarák-
ir með síblikki í götubardög-
unum – sem eru raunar með
snyrtilegustu blóðsúthelling-
um sem ég hef orðið vitni að í
Þjóðleikhúsinu. Búningaflór-
an er glæsileg.
Leikurinn er fluttur í nýrri
þýðingu eftir Friðrik Erlings-
son. Hún hljómaði tals-
vert misvel; á stundum bar
nokkuð á því að áherslulaus
atkvæði fengju áherslur í tón-
list og slíkt er aldrei fallegt. Ég
fletti upp í gagnabanka Leik-
minjasafnsins á www.leik-
minjasafn.is og sé þá að verk-
ið var flutt í Þjóðleikhúsinu
fyrir tuttugu og fimm árum í
þýðingu Böðvars Guðmunds-
sonar. Ég hef þá þýðingu ekki
fyrir mér, en Böðvar er vita-
skuld einn af okkar öndvegis-
þýðendum og málsnillingum
og ég á afar bágt með að trúa
því að ekki eldri þýðing úr
hans smiðju sé orðin úrelt og
ónothæf. Hefði ekki verið eðli-
legast að biðja hann um að
yfirfara hana – ef þess þurfti á
annað borð með?
Ég sé í leikskrá að stað-
genglar hafa verið æfðir í
helstu hlutverk: Orri Hug-
inn og Jóhannes Haukur eru
til dæmis tilbúnir að stökkva
í hlutverk Jeans Valjeans og
Javerts. Þetta er mjög til fyrir-
myndar. Það gæti verið gam-
an að sjá þá Orra og Jóhann-
es spreyta sig á þessu – hvort
sem þeir hafa nú það „star
quality“ sem þarf í bæði þessi
hlutverk, eða ekki. Ef þeir fá
tækifæri til þess, skal ég fús
mæta aftur í leikhúsið.
Eldhressir Vesalingar
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademia.is
Leikrit
Vesalingarnir
Höfundur: Alain Boublil og Claude
Michel-Schönberg.
Þýðandi: Friðrik Erlingsson
Leikstjóri: Selma Björnsdóttir
Tónlistarstjórn: Þorvaldur Bjarni
Þorvaldsson.
Leikmynd: Finnur Arnar Arnarson
Búningar: María Th. Ólafsdóttir
Lýsing: Lárus Björnsson, Ólafur Ágúst
Stefánsson
Sýnt í Þjóðleikhúsinu
Harkan meiri í dag
Fylgist með úr fjarska
Kvikmyndin Svartur á leik í
leikstjórn Óskars Þórs Axels-
sonar var frumsýnd á dögun-
um og Stefán Máni er alsæll
með útkomuna. Hann segir
engar persónur í myndinni
byggðar á raunverulegum
karakterum úr undirheima-
samfélaginu. „Ekki nema þá
óljóst og óbeint. Ég hef heyrt
getgátur um hina og þessa en
þær getgátur eru yfirleitt út
á túni,“ segir hann og bætir
við að sjálfur hafi hann farið
tvisvar á myndina í bíó og ætli
að minnsta kosti einu sinni
enn. „Ég er mjög ánægður
með myndina. Hún er mjög
áhrifamikil en líka mannleg
og flott mynd og frábærlega
leikin,“ segir hann og bætir við
að þótt leikarar og leikstjóri
hafi þurft að skyggnast inn í
undirheimana í undirbúningi
sínum hafi hann feginn slopp-
ið í þetta skiptið. „Ég lét leik-
stjórann fá allar þær upplýs-
ingar sem ég hafði aflað mér
samankomnar í einni stórri og
mikilli möppu. Ég hafði engan
áhuga á að fara þarna aftur.
Ekki nokkurn. Núna fylgist
ég bara með þessum heimi í
gegnum fjölmiðla.“
indiana@dv.is
n Stefán Máni kynnti sér undirheima Reykjavíkur þegar hann skrifaði bókina Svartur á leik