Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2012, Blaðsíða 39

39m e n n i n g a r v e r ð l a u n d v 2 0 1 17 . m a r s 2 0 1 1 leiklist
Bækurnar eiga sjálfstætt líf
Vigdís Grímsdóttir barðist við ritstíflu þegar hún skrifaði Trúir þú á töfra?
Vigdís Grímsdóttir rithöfundur hlaut
Menningarverðlaun DV í flokki
bókmennta fyrir bókina Trúir þú
á töfra? Ekki náðist í Vigdísi til að
fá viðbrögð vegna verðlaunanna
en Vigdís hefur hlotið fjölda
verðlauna í gegnum tíðina. Í viðtali
við DV í haust sagði Vigdís að þrátt
fyrir viðurkenningar búi enn þessi
þrá í henni til að mynda samband
við lesendur, ná í gegn og skilja
eitthvað eftir sig.
Í sama viðtali sagði Vigdís frá
veikindum sem höfðu áhrif á skrif
hennar. Hún gat ekki útskýrt hvað
gerðist sem olli því að hún missti
máttinn til að skrifa. „Ég hef alltaf
getað skrifað, sama hvað gengur
á, alltaf. En það skal enginn halda
að ég noti bækurnar mínar til að
skrifa frá mér sársauka. Þær eru
ekki hjúkkurnar mínar. Þær eiga
sér sjálfstætt líf sem ég ber virðingu
fyrir. En þarna gerðist eitthvað og
ég gat ekki haldið áfram,“ sagði
Vigdís sem tókst sem betur fer að
berjast í gegnum ritstífluna.
Hún hafði verið búin með fyrstu
þrjú drögin að bókinni en aðal-
persónan var svo ósátt að hún
slökkti alltaf á sér. „Það var rosa-
lega sárt. Ég elskaði hana svo mikið
að ég trúði því ekki að hún gæti
gert þetta. Eftir á að hyggja er ég
þakklát fyrir að hafa náð að berjast
í gegnum þessa ritstíflu því niður-
brotið hefði verið algjört ef mér
hefði ekki tekist það. Ég get ekki
lýst því með orðum en ég efast um
að ég hefði getað haldið áfram að
skrifa. Ég hefði kannski hætt.“
Umsögn dómnefndar:
Vigdís Grímsdóttir hefur einstakt
lag á að segja sögur sem taka sér
bólstað í hjartanu. Þessi marg-
slungna en jafnframt kristaltæra
saga leiðir lesandann á vit marg-
slunginna ævintýra. Verkið er í
senn fagurt ljóð og grimmileg frá-
sögn, beljandi stórfljót og hjalandi
lækur sem skapa flóru hughrifa og
fá lesandann til að horfast í augu
við sjálfan sig og viðhorf sín til til-
verunnar.
Kristín Jóhannesdóttir leikstjóri er snortin yfir verðlaunum sínum í
flokki leiklistar og segist líta svo á að
verðlaunin séu til allra þeirra sem komu
að sýningunni Svartur hundur prestsins
sem fært var upp í Þjóðleikhússins.
„Þessi verðlaun eru til allra þeirra sem
komu að þessari sýningu. Þá á ég ekki
bara við fólkið í framlínunni heldur líka
alla þá sem standa að sýningunni og
eru bak við tjöldin. Ég dáist alltaf að því
hvað fólk í leikhúsinu leggur hart að sér
og er óeigingjarnt. Mér finnst það alveg
einstakt.“
Einstakt sjónarhorn
Kristín segir rithöfundinn Auði Övu
Ólafsdóttur hafa komið að máli við sig
eftir að hafa fengið styrk úr Prologus-
sjóðnum til að vinna að handriti að nýju
leikriti.
„Þetta byrjaði allt með því að góð
kona fékk stuðning. Auður hlaut styrk
til að þróa hugmynd að leikriti sem hún
nefndi seinna Svartur hundur prestsins.
Þetta er fyrsta leikrit Auðar sem hefur
á undanförnum árum látið til sín taka á
ritvellinum. Verk Auðar er einstaklega
fallegt og sjónarhorn konu í leikhús-
inu er sjaldgæft og því dýrmætt. Auður
Ava hefur einstakt sjónarhorn sem ég
sá mikla möguleika í þegar ég las hand-
ritið.“
Kristín og Auður eiga reyndar margt
sameiginlegt. Þær eru báðar menntaðar
í Frakklandi og með svipaðan bakgrunn.
Kristín segir þær eiga afar gott með að
vinna saman ekki síst vegna þess að sýn
Auðar hafi samræmst vel hennar eigin
myndrænu sýn.
„Við eigum ýmislegt sameiginlegt, við
erum báðar menntaðar í Frakklandi og
erum með svipaðan bakgrunn og erum
auðvitað báðar konur. Það er ekki nauð-
synlegt skilyrði fyrir mér en það gefur
annað sjónarhorn. Það er upplýsandi
og uppljómandi að kynnast því sjónar-
horni. Það er ekkert betra eða verra en
sjónarhorn karla.“
Fróðlegt ferli
Kristín fékk með sér frábært
samstarfsfólk að eigin sögn sem reyndist
nauðsynlegt enda erfitt að færa upp
nýtt íslenskt verk. „Það er alltaf erfitt
að setja upp nýtt íslenskt
verk. Frumsköpun gerir meiri
kröfur til manns, það er ekki
komin nein reynsla á verkið
og því þarf að kanna leiðir
nýrrar hugsunar. Í þessu tilfelli
var ferlið fróðlegt og ég kom
ríkari út úr því en áður en var
lagt af stað, sérstaklega hvað
varðar að byggja tengsl á milli
persóna.
Ég fékk til mín frábært
samstarfsfólk, listræna
aðstandendur og leikara.
Þetta var alveg einstakur
hópur. Leikmyndina sá
hún Elín Hansdóttir um,
hún er orðin mjög þekkt í
myndlistarheiminum. Ég held
að þetta hafi verið hennar
frumraun í leikhúsi. Hennar
verk eru rýmisverk og þar sem
ég ætlaði frá upphafi að gera
þetta að heimi völundarhúss
þá lá beint við að leita til
hennar af því að hún hefur
áður gert völundarhús sem
hún sýndi á listahátíð í
Listasafni Reykjavíkur.
Mér finnst leikmyndin hafa
haldið utan um þennan heim
og skapað ferlið í sýningunni.
Það var ótrúlega gott að
vinna með henni, hún var
hugmyndafrjó og örlát. Hún
Elín skilur djúpum skilningi hvað það
er að vera í díalóg í skapandi ferli. Það
er grundvallaratriði því listsköpun er
sameiginlegt átak.“
Pólitískur leikstjóri
Kristín hefur starfað jöfnum höndum
sem leikstjóri í kvikmyndum og leikhúsi.
Hefur annað áhrif á hitt?
„Það er erfitt fyrir mig að segja það,
hvort það liggur eitthvert flæði þarna
á milli. Allt skilar sér á einhvern máta,
menntun og reynsla. Það er ekki hægt
að komast hjá því. Samt finnst mér ég
nú vera í tiltölulega hagstæðri stöðu til
þess að meta hvaða sérstöðu hvort um
sig hefur, leikhúsið annars vegar og svo
kvikmyndin hins vegar. Þetta eru ólíkir
miðlar þótt þeir byggi í grunnatriðum á
því sama. Í leikhúsinu erum við hér og
nú í sama tíma og rými meðan kvik-
myndinni mætti frekar líkja við draum-
farir þar sem lagt er af stað í ferðalag.“
Er hún pólitískur leikstjóri?
„List er alltaf pólitísk en ég er ekki
flokkspólitísk. Í það heila tekið hefur
sköpun mátt til þess að breyta hugar-
fari fólks, það má ekki gleyma því að
ímyndunaraflið er máttugasta tækið til
þess að bæta heiminn. Það er og verður
okkar bjarghringur þegar upp er staðið.
Að láta ímyndunaraflið verða máttugt
umbreytingarafl, það er í stuttu máli
mín pólitík.“
Með tvö verk í undirbúningi
Kristín er með mörg járn í eldinum. Nú
er hún helst að vinna að tveimur afar
ólíkum uppfærslum sem báðar verða á
sviði Borgarleikhússins.
„Ég er í augnablikinu að undirbúa
tvö verk uppi í Borgarleikhúsi.
Annað er á vegum Kvenfélagsins
Garps og er uppfærsla á
verkinu margfræga Beðið
eftir Godot. Það eru hinir
valinkunnu Pörupiltar sem
fara með hlutverk í því.
Það verður örugglega mjög
skemmtilegt. Pörupiltarnir
eru náttúrulega snjallir piltar
og karlar og þeir urðu sér
úti um leiklistarmenntun á
snaggaralegan máta og þýðir
að þeir þurfa að leika aðrar
persónur. Þeir eru ekki í
neinum tengslum við þessar
konur sem er alltaf verið að
bendla þær við,“ segir hún og
hlær.
Hitt verkið kallast Rautt
og er eftir John Logan
sem er bæði leikstjóri og
kvikmyndahandritshöfundur.
Hann sést á hverju ári á rauða
dreglinum og er iðulega
heiðraður. Hann skrifaði þetta
verk um myndlistarmanninn
Mark Rotko. Það vill svo til að
hann er í miklu uppáhaldi hjá
mér og því er ég hæstánægð
með að fá að vinna að þessu
verki. Ég hef elt hann uppi
í öllum borgum sem ég hef
komið í og hann er að finna.
Hans list hefur verið vinur
minn og samferðamaður.
Það að fá að vinna verk
sem maður brennur fyrir flytur
mann með lyftu á efri hæðir. Þetta
er tveggja manna verk og fjallar um
Rotko og aðstoðarmann hans, Jóhann
Sigurðarson leikur Rotko og Hilmar
Guðjónsson leikur aðstoðarmanninn.“
Umsögn dómnefndar:
Kristín Jóhannesdóttir er tilnefnd
fyrir sviðsetningu sína á leikriti Auðar
Övu Ólafsdóttur, Svartur hundur prests-
ins, í Þjóðleikhúsinu. Kristín hefur mörg
undanfarin ár sýnt og sannað að hún er
hugmyndaríkur og smekkvís leikstjóri.
Hún hefur gott lag á að vinna með leik-
urum og er sjálfri sér samkvæm í þeirri
leið sem hún kýs að fara að viðfangs-
efninu hverju sinni. Sérstaða hennar
meðal íslenskra leikstjóra felst þó ekki
síst í þeirri sterku myndrænu sýn sem
einkennir sviðsetningar hennar og lifir
Kristín Jóhannesdóttir sigraði í flokki leiklistar:
Sjónarhorn konu í
leikhúsinu sjaldgæft
BÓkmenntir