Frjáls verslun - 01.05.2008, Qupperneq 6

6 F R J Á L S V E R S L U N • 5 . T B L . 2 0 0 8
RitstjóRnaRgRein
KRÓNAN ER KÓRVILLA:
Rifist við prófessor
Það er mér enn í fersku minni þegar ég reifst nánast
við einn prófessorinn minn í háskólanum um verðbólgu-
gróða. Þetta hljómar auðvitað ekki spennandi, hvað þá
þegar þetta var, haustið 1977, og verðtrygging ekki komin
til sögunnar. Hún kom ári síðar. Mér hafði orðið það á
í ritgerð um skuttogaravæðinguna að velta því fyrir mér
varðandi verðbólgutap sparifjáreigenda og banka hvort
bankarnir „ættu heimtingu á“ að fá lán sín greidd til baka
á uppfærðu verðlagi og ættu þannig kröfu umfram aðra
að vera lausir við áhættu sem fylgir verðlagsbreytingum.
Þetta kom til af því að þeir sem tóku lán á lágum vöxtum í
óðaverðbólgu greiddu ekki nema brot af raunvirði lánanna
til baka á meðan eignir þeirra og tekjur í krafti lánanna juk-
ust í takt við verðbólguna. Svo var komið
að fólk var hætt að spara og leggja fé sitt í
banka vegna þess að verðbólgan át sparn-
aðinn jafnóðum upp og þar með vantaði
bankana fé til að lána til fólks og fyrirtækja.
Verðtryggingin var því sett á til að örva
sparnað í landinu og þar með fjárfestingar.
Þetta var mál málanna á þessum
tíma og ég ákvað að leika mér svolítið með
þessa hugsun um verðbólgutap lánastofn-
ana í ritgerðinni og verðbólgugróða lántak-
enda og rökræða það frá öllum hliðum.
Ættu skuttogaraeigendur að fá togarana
„gefna“ vegna óðaverðbólgu? Hvers konar
tap var þetta verðbólgutap? Ættu þeir, sem
lánuðu fé, „heimtingu á“ að hafa allt sitt á
þurru og að fá lánin greidd til baka upp-
færð eftir vísitölum verðbólgu? Kennarinn sagði að ég væri
á villigötum; ég held að hann hafi notað orðið „kórvilla“,
því sá sem lánaði öðrum fé ætlaðist auðvitað til þess að fá
raunvirði lánsins aftur til baka. Það væri eðlileg krafa. Eftir
smávægilega þrjósku og ákefð námsmannsins náðist lend-
ing í málinu; ég gaf mig auðveldlega.
Síðan eru liðin mörg ár, þrjátíu ár. Kynslóðin,
sem núna er um þrítugt, hefur nánast ekkert heyrt minnst á
hugtökin verðbólgugróða og verðbólgutap. Fyrst og fremst
vegna þess að það hefur blessunarlega verið lítil verðbólga
síðustu átján árin. Þeir, sem eru um þrítugt, hafa hins vegar
heyrt mikið um hækkun og lækkun úrvalsvísitölunnar;
hækkun og lækkun hlutabréfa. Síðastliðin fimm ár hafa
þeir heyrt um skyndigróða sem felst í því að verð hlutabréfa
hefur hækkað miklu meira en almennt verðlag og lán til
hlutabréfakaupa. Síðustu mánuðina hefur hins vegar orðið
hrun á markaði hlutabréfa.
Sagan um prófeSSorinn og ritgerðina er hins
vegar rifjuð hér upp vegna þess að núna er verðbólgan
komin á stjá og verðtrygging lána farin að sliga skuldug
heimili landsins, svo ekki sé talað um okurvextina; hæstu
vexti í heimi. En viti menn; hún gerist háværari umræðan
um það hvort verðtrygging eigi rétt á sér og hvort lánveit-
endur eigi „heimtingu á“ að hafa alltaf allt sitt á þurru og
vera þeir einu í landinu sem njóti verðtryggingarinnar. Fólk
segir sem svo: Húseigendur eru ekki með verðtryggingu.
Hlutabréfaeigendur eru ekki með verðtryggingu. Fyrirtæki
eru ekki með verðtryggingu þó þau reyni eðlilega að koma
hækkun á framleiðslukostnaði út í verðlagið. Launþegar
eru ekki með verðtryggingu þótt þeir ræði um „rauð strik“,
stutta samninga og endurskoðun samninga. Fólk mun
segja sem svo á næstu mánuðum: Hvers vegna ekki að
verðtryggja allt fyrst lánin í svo lánadrifnu þjóðfélagi eru
verðtryggð? Útkoman úr því yrði að vísu óðaverðbólga. En
það er sama; þetta verða vangavelturnar.
gengi krónunnar hefur fallið skarpt frá ára-
mótum og umræðan í þjóðfélaginu snýst núna um það
hvort íslensku bankarnir hafi tekið stöðu gegn krónunni
til að verja eiginfjárstöðu sína vegna mikilla fjárfestinga
erlendis. Ég trúi því seint. En miðað við gjaldeyrisstöðu
bankanna fer ekki á milli mála að í ísköldu hagkerfi – þar
sem innflutningur er lítill og ásókn heildsala eftir gjaldeyri
hjá bönkunum eftir því lítil – þá hafa bankarnir hamstrað
gjaldeyri sem hefur fyrir vikið hækkað í verði. Það skilar
sér í auknum gengishagnaði bankanna en líka í auknum
tekjum þeirra í krónum talið af verðtryggingu lána þar sem
verðbólgan snarhækkar höfuðstól útlánanna í bönkunum –
þótt vaxtamunurinn sé óbreyttur.
Hvað er til ráða? Það er endalaust hægt að ræða
um gengishagnað, veikingu krónunnar og vaxandi verð-
bólgu. En eftir stendur að bankarnir eru orðnir alltof stórir
– og með alltof mikið umleikis erlendis – til að búa við þá
örmynt sem krónan er. Það munu heyrast hróp og köll á
næstunni. Eitthvað segir mér að ungt fólk í skuldafangelsi
verð- og gengistryggðra lána verði hávært og setji fram kröf-
una um evru, lága vexti og óverðtryggð lán. Að það verði
draumalandið Ísland.
ég er HinS vegar sannfærður um að ef ég ætti
að endurtaka „rökræðurnar“ við prófessorinn minn frá því
fyrir þrjátíu árum snerust þær ekki um það hvort lánveit-
endur „ættu alltaf heimtingu á“ að fá lán sín til baka á upp-
færðu verðlagi. Ég myndi nota hans orðalag og dengja því
fram að krónan væri kórvilla.
Jón g. Hauksson
Mér hafði orðið
það á í ritgerð í
háskólanum um
skuttogaravæðinguna
að spyrja hvort
bankarnir „ættu
heimtingu á“ að fá
lán sín greidd til
baka á uppfærðu
verðlagi.
*S
am
kv
æ
m
t
sk
ilm
ál
um
.
FÁÐU ALLAN PAKKANN FRÁ 3.990 KR. Á MÁNUÐI
ÉG GET LÆKKAÐ
SÍMREIKNINGINN ÞINN!
Flestir Íslendingar nota síma og tölvu án þess þó að tapa sér í aukabúnaði og
útúrdúrum; þeir vilja bara geta hringt í fólk og farið á Netið án þess að borga
fyrir það stórfé. Við bjóðum þá velkomna til Tals, þar sem einföld og gegnsæ
gjaldskrá tryggir þeim lægri símreikning.
Ef þú kaupir allan pakkann á www.tal.is og greiðir með kreditkorti færðu fyrsta mánuðinn frían.
Frítt í alla heimasíma innanlands, 14,90 kr. í alla GSM innanlands og ótakmarkað niðurhal.*
HEIMASÍMI NET GSM
www.tal.is | Síðumúla 32, 108 Reykjavík | Þjónustuver 1817 | Skrifstofa 445 1600 | tal@tal.isArna, starfsmaður Tals.