Frjáls verslun - 01.05.2008, Síða 134

134 F R J Á L S V E R S L U N • 5 . T B L . 2 0 0 8
k y n j a k v ó t a r í n o r e g i
stýrðu hægrimenn öllu sem laut að atvinnulífi - öðru en landbún-
aðarmálum.
Faðir kynjakvótans í norskum almenningshlutafélögum er hægri-
maðurinn Ansgar Gabrielsen. Hann sat sem atvinnuráðherra í
ríkisstjórn Bondeviks. Ansgar er almennt talinn dæmigerður hægri-
maður, hallur undir frjálshyggju og því kom á óvart að hugmynd um
kynjakvóta kæmi úr þeirri átt.
Ansgar Gabrielsen hefur síðar fengið skömm í hattinn frá flokks-
mönnum sínum fyrir tiltækið. Hann ku ekki hafa rætt málið innan
flokks enda ekki talinn í innsta hring ráðamanna í flokkum. Hins
vegar varð ekki bakkað þegar málið var komið fram. Yfirgnæfandi
meirihluti Stórþingsins studdi það.
ríkiskapítalismi
En það eru sérstakar aðstæður í norsku atvinnulífi sem réðu bæði því
að Ansgar Gabrielsen fann uppá þessum kynjakvóta og að kvótinn
var tekinn upp svo að segja án andstöðu.
Í Noregi er ríkið stærsti kapítalistinn. Ríkið á nær 60 prósent af
hlutafé í Kauphöllinni. Þessi hlutur fer nú vaxandi. Ástæður þessa
liggja í því að á liðinni öld eignaðist ríkið ráðandi hluti í mikilvægu
atvinnufyrirtækjum - eins og til dæmi Norsk Hydro – og eftir að
olíuvinnsla hófst var ríkisolíufélagið Statoil stofnað. Það er nú stærsta
hlutafélag á Norðurlöndum.
Við þetta bætist að þjónustufyrirtæki eins og til dæmis síminn –
Telenor – hafa verið hlutafélagavædd en hlutaféð ekki selt nema að
litlu leyti. Þá voru margir bankar landsins þjóðnýttir árið 1991 og eru
nú hlutafélög þar sem ríkið á ráðandi hlut. Ríkið þarf ekkert að selja
því að það á miklu meiri peninga en hægt er að koma í lóg.
Nú er staðan sú að ríkið á ráðandi hlut í sjö af tíu stærstu félögum í
Kauphöllinni í Ósló - og þriðjung í því áttunda. Með þessa hlutafjár-
eign fer fjármálaráðherra landsins og skipar fólk til stjórnarsetu.
sömu karlpungarnir allstaðar!
Þetta eru miklir peningar og mikil völd. Hverjir veljast til stjórnarsetu
fyrir hönd ríkisins? Ansgar Gabrielsen athugaði það.
Þarna voru - og eru - sömu karlarnir sem skiptu þessum stólum
öllum á milli sín. Sama klíka sömu manna sem aftur og aftur birtust
í hlutverkum stjórnmálamanna, ríkisatvinnurekenda og embættis-
manna. Hlutafélagavæðing breytti engu um það að ríkisfyrirtækin
voru sem fyrr ríkisfyrirtæki þar sem stjórnarseta var feitur bitlingur og
skiptimynt í valdatafli þessara ágætu drengja sem öllu réðu.
Kórrétt frjálshyggja hefði auðvitað verið að selja þetta opinbera
hlutafé. En hver átti að kaupa? Einkavæðing í Noregi strandar á skorti
á kapítalistum auk þess að sæta almennri andstöðu. Sala var ófær leið
til að brjóta upp valdaklíkuna. Þá fann Ansgar Gabrielsen upp á því
að setja á kynjakvóta og láta karlana víkja fyrir konum.
Hann gerði valdaklíkunni skráveifu og hvarf svo úr ráðuneyti
skömmu eftir að kvótinn var samþykktur og stofnaði eigin ráðgjafa-
stofu um fyrirtækjarekstur.
af hverju mótmælti enginn?
Kynjakvótinn er virtur af öllum og gekk í gegn vandræðalaust eftir
settan umþóttunartíma.
Þegar áður en kvótinn var settur á var hlutur norskra kvenna í
stjórnum hlutafélaga stór samanborið við flest önnur lönd, eða nær
30 prósent. Það var ekki svo langt í land þegar kynjakvótinn var tek-
ansgar gabrielsen sat sem atvinnuráðherra í ríkis-
stjórn Bondeviks. Hann er almennt talinn dæmigerður
hægrimaður, hallur undir frjálshyggju og því kom á
óvart að hugmynd um kynjakvóta kæmi úr þeirri átt.
Mille-Marie Treschow er sögð ríkasta kona Noregs Aase Aulie Michelet, lyfjafræðingur, er forstjóri Marine Harvest.