Són - 01.01.2004, Síða 23

KÁTLEGAR KENNINGAR 23
Nú hafa hnekkt þrír samnafnar, þeirs settu hnakka við mér;
þeygi bella heinflets þollar tíri. Þó séumk hitt alls mest, at hverr
hafskíðs hlœðir, es heitir ølvir, myni síðan reka gesti út.
Kenningarnar í þessari vísu eru fleiri og flóknari en áður. Hin virðu-
lega kenning þollar heinflets ‚tré sverðsins‘ er í hróplegri andstöðu við
inntak setningarinnar því að hermennirnir sem svo eru kenndir bella
þeygi tíri, þ.e. hafa ekki frækilegt atferli í frammi. Við nánari athugun
kemur í ljós að kenningin er tvíræð og vekur ákveðin hugrenn-
ingatengsl. Sverðið er kennt sem flet eða bæli brýnisins og sé fyrri hluta
orðsins, hein-, sleppt verður merkingin allt önnur. Horfnir eru hinir
hraustu hermenn en í staðinn birtist mynd af búandkörlum sem hafa
fátt annað fyrir stafni en húka á bekkjum eða rúmfletjum. Sams konar
gráglettni og tvíræðni er í kenningunni hafskíðs hlœðir. Það er kenning
um sæfara en stofnorðið hlœðir felur ekki í sér mjög hetjulega skírskot-
un. Að hlaða skip krefst krafta fremur en kjarks. Sighvatur minnir hér
á lúmskan hátt enn og aftur á hugleysi Svíanna sem ekki þora að opna
kot sín fyrir lúnum ferðalöngum af ótta við reiði goðanna. Sjálfur
óttast hann að framvegis verði honum úthýst af öllum þeim mönnum
sem heita ølvir. Jan de Vries telur að nafnið ølvir sé einhvers konar
orðaleikur. Það minni á lýsingarorðið Älværr sem þýðir ‚vingjarnlegur,
gestrisinn‘ en karlarnir þrír eru auðvitað allt annað en gestrisnir.47
Fjórða, fimmta og sjötta vísa tengjast saman innbyrðis og mynda
eina heild. Sögnin hnekkja ‚vísa á brott, reka burt‘ kemur fyrir í þeim
öllum, alls þrisvar. Í fjórðu og fimmtu vísu gerir Sighvatur stólpagrín
að sjálfum sér og aumlegu ástandi sínu. Hann dregur upp kostulega
mynd af því þegar hann bograr fyrir dyrum fyrsta bæjarins og reynir
að stinga nefbroddinum inn fyrir gættina. Hlutverkunum hefur verið
snúið við; fulltrúi konungsins bugtar sig og beygir fyrir vesælum
búandkarli. Í næsta erindi er sjónarhornið enn hjá heimamönnum og
aftur er öllu snúið á hvolf; að þessu sinni er það fáfróð kotkerling sem
talar niður til hins konunglega sendiboða og álítur sig skör hærra setta
en hann. Í sjöttu vísu færist sjónarhornið til og hringurinn lokast. Við
sjáum með augum Sighvats í hnakkann á húsráðendum þegar þeir
snúa baki við hröktu skáldinu og fara aftur inn í hlýju og birtu bæjar-
ins. Rödd hirðskáldsins fær nú að njóta sín. Í stað hins einfalda mál-
fars í fyrri vísunum koma tvíræðar kenningar þar sem skáldið beitir
tungutaki dróttkvæðahefðarinnar til að spotta kotungana.
47 Vries (1932–1933:171–172).