Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 36

36
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
ákváðum að taka okkur tíma í þetta mál.
Það var ekki fyrr en það átti að fara að
meta okkur af menntamálaráðuneytinu
að við fórum að setja okkur í stellingar
að formgera þetta fyrir lögin.
Skólastjórinn telur það hafa skipt sköpum
fyrir sjálfsmatið hve margir kennarar skólans
voru með framhaldsmenntum sem hafi átt
stóran þátt í að það tókst að skapa frjóan
jarðveg fyrir matið án mikillar fyrirhafnar.
Hann sagði einnig:
Við skulum horfast í augu við það að
við erum í samkeppni við aðra skóla.
Okkur er heldur ekki sama um það
hvernig gengur. Þetta er hluti af því að
reyna að finna út hvernig gengur, hvað
er hægt að gera betur. Hvað þurfum við
að gera til að vera öflugur skóli?
Kennarar segja að mat sé oft rætt innan
skólans og kennarar virðast líta á það sem
hluta af daglegum störfum. Kennararnir eru
sammála um gagnsemi sjálfsmats í skólastarfi.
Þeir telja að markmið með námi og kennslu og
sjálfsmat séu nátengd. Þessir kennarar leggja
bæði áherslu á að setja sér markmið og leggja
mat á hvernig til tekst. Þeir vilja einnig hvetja
nemendur til slíkra vinnubragða. „Þegar skólar
líta á það sem sjálfsagðan hlut að meta sig
og störf sín þá breytast viðhorfin“ sagði einn
viðmælenda úr hópi kennara. Annar kennari
sagði: „Þetta hefur áhrif á kennarana, þeir
eiga auðveldara með að líta á sig sem hluta
af heild.“ Einn kennari sagði að sér fyndist
hugmyndin um sjálfsmat „göfug hugmynd“
sem eigi „að gera gott betra“. Aðspurður um
hvers vegna jarðvegur fyrir sjálfsmat virðist
frjór innan skólans segir einn kennari: „Það
er umræðan, það hafa alltaf einhverjir verið í
þessari stofnun sem hafa verið tilbúnir að fara
í grunnumræður um málin ..., hún hefur alltaf
verið virk hjá okkur.“ Annar segir: „Hér eru
margir sem vilja gera góðan skóla betri og eru
tilbúnir að framkvæma það.“
Af þessu má ráða að viðhorf kennara til
sjálfsmats eru talsvert mismunandi milli
skólanna. Í tveimur þeirra virðist ekki litið á
sjálfsmat sem tæki til framfara heldur verkefni
sem þurfi að vinna samkvæmt lögum. Í hinum
skólunum eru viðhorfin jákvæðari og frekar
litið á matið sem leið til breytinga og umbóta.
Þar sem viðhorfin voru hvað jákvæðust sagðist
skólastjórinn fella matið að hefðbundinni
starfsemi skólans en þar voru kennarar einhuga
um gildi þess til þróunar og framfara.
Umræður
Þekking á sjálfsmati og breytingastörfum
Umbótastörf í skólum krefjast þess að starfs-
menn leiti í tvo megin þekkingarbrunna. Annar
þeirra er inntak sjálfsmatsins, það er hvað í því
felst og hvernig megi framkvæma það, og hinn
er þekking á því hvernig megi leiða breytinga-
og þróunarstarf svo það skili árangri. Til
að innleiða sjálfsmat þurfa stjórnendur og
starfsmenn að kynna sér alla meginþætti
sjálfsmatsins. Í þessu felst að velja og afmarka
viðfangsefni til mats, ákveða skynsamlegar
og hagkvæmar leiðir til að afla traustra
gagna, vinna úr gögnum, draga ályktanir af
niðurstöðum og móta umbótaáætlanir. Ætla
má að vaxandi sókn kennara í framhaldsnám
og þátttaka í margvíslegum þróunarverkefnum
hafi eflt faglega hæfni þeirra til nýbreytni- og
þróunarstarfa. Slík hæfni er frumskilyrði þess
að skilja viðfangsefnið og geta tengt það við
aðstæður á hverjum stað. Þar með skapast frjór
jarðvegur til þess að veita forystu og leiða
breytingar.
Meginniðurstöður rannsóknar okkar stað-
festa framangreindar áherslur. Þar sem tekist
hefur að samþætta reglubundið sjálfsmat öllu
skólastarfi er að finna víðtæka reynslu af
margvíslegu þróunarstarfi. Í þeim skólum er
fagleg forysta til staðar og viðfangsefnið er
tekið sjálfstæðum tökum og fellt að almennri
starfsemi skólans. Í þessum skólum er ríkjandi
jákvætt viðhorf til breytinga og þróunar og
ekki litið á lagaákvæðið um sjálfsmat sem ytri
kröfu eða kvöð sem þurfi að uppfylla. Segja má
að þessir skólar hafi skapað sér sóknarfæri á
grundvelli þessa ákvæðis til stuðnings við alla
umbótaviðleitni innan skólans.
Í þeim skólum þar sem sjálfsmat er skemmst
á veg komið er aftur á móti takmörkuð reynsla
Sjálfsmat í grunnskólum