Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 58

58
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
(1994). Gögnin voru færð inn í tölvuforritið
NVivo Nud*ist til greiningar. Forritið var
notað til að kóða og skipuleggja gögnin. Í
fyrstu voru viðtölin kóðuð og flokkuð eftir
efnisþáttum viðtalsrammans. Síðan var farin
sú leið að kóða gögnin og flokka samkvæmt
fjórum meginþemum sem komu sterkt fram
við návæma skoðun gagnanna. Í fyrsta lagi eftir
skoðunum leikskólastjóranna á markmiðum
leikskólastarfs. Í þeim tilgangi var notuð
flokkun Lilian Katz (1995) á námsmarkmiðum.
Í öðru lagi eftir því hvað þeir telja að börn
eigi að læra í leikskóla. Við þá flokkun voru
hugmyndir Tony Bertram og Christine Pascal
(2002a, 2002b) um árangursríkan námsmann
notuð til grundvallar. Í þriðja lagi voru gögnin
flokkuð eftir frásögnum leikskólastjóranna á
starfsháttum leikskólans. Í þeim tilgangi var
stuðst við flokkun Stig Broström á umönnun
leikskólakennara sem beinist að þörfum,
uppeldi og kennslu barns (Broström, 2003).
Í fjórða lagi voru gögnin skoðuð með tilliti
til þess hvaða sýn og viðhorf til barna þau
endurspegluðu. Loks voru ályktanir dregnar og
söguþráður fundinn.
Takmarkanir rannsóknarinnar
Með því að fara þá leið að fá leyfi til að nýta
viðtöl leikskólakennaranema við leikskóla-
stjóra sem tekin voru á þriggja ára tímabili
safnaðist mikið af gögnum. Nemarnir voru
í námskeiði um aðferðafræði rannsókna
að læra um viðtöl og fóru á vettvang með
nákvæmar leiðbeiningar um hvernig skyldi
fara að. Hins vegar eru þessi gögn nokkuð
misjöfn að gæðum, viðtölin voru t.d. mislöng
og misítarleg. Í flestum tilfellum var um stutt
viðtöl að ræða og var einungis rætt einu sinni
við hvern leikskólastjóra svo að misjafnt var
hve ítarlega spurningum var fylgt eftir og hvort
tækifæri gafst til að kafa mjög djúpt eða spyrja
nákvæmlega út í tiltekin atriði.
Niðurstöður
Leikskólakennaranemar á lokaári við Kennara-
háskóla Íslands tóku viðtöl við 60 íslenska
leikskólastjóra. Gögnin voru flokkuð sam-
kvæmt fjórum meginþemum og greind út
frá því hvernig leikskólastjórarnir töluðu um
markmið leikskólans, hvað börn ættu að læra,
hvaða starfsaðferðum ætti að beita og hvaða
sýn þeir hefðu á barnið og nám þess. Að lokum
voru þeir þættir dregnir fram sem gáfu skýrasta
mynd af áhersluatriðum í leikskólastarfinu.
Sjálfstæði og nám byggt á áhuga barna
Þegar rætt var í viðtölunum um markmið
leikskólastarfsins og hvað væri mikilvægt
að börn lærðu í leikskólum komu svo til
allir viðmælendurnir inn á mikilvægi þess að
börn lærðu að vera sjálfstæð í leikskólanum.
Einn leikskólastjórinn sagði markmið leik-
skólastarfsins vera að „... stuðla að sjálfstæði
barna og styðja þau til áræðni, sköpunar og
ábyrgðar ...“. Nokkrir viðmælendurnir töluðu
um sterka, sjálfstæða einstaklinga. Einn sagði
t.d. að markmið starfsins væri „að gera börnin
sterkari, gera þau færari og að hæfileikar þeirra
fái að njóta sín. ... [Markmiðið er] að leita að
hæfileikanum í hverjum og einum og skapa
hverjum og einum aðstæður til að fá að njóta
sín.“ Annar sagðist leggja áherslu á „... að þau
séu klár og að þau geti hugsað og að þau geti
skapað“.
Umræða um mikilvægi þess að hver og
einn einstaklingur fái að njóta sín og að
starfið sé byggt á áhuga barnanna var einnig
mjög algeng. Í viðtölunum töluðu nokkrir
leikskólastjórar t.d. um barnið sem rannsakanda
og að í leikskólastarfinu eigi áhugi barnsins að
ráða fremur en fyrirfram ákveðið skipulag.
Einn viðmælenda lýsti markmiðum starfsins
á þennan hátt: „Við viljum hafa sjálfstæð,
skapandi börn sem geta unnið saman og hér
á að ríkja gleði.“ Þegar viðmælendur lýstu
því hvernig nám sem byggist á áhuga barna
fer fram tengdist það í huga margra skapandi
starfi. Oft kom fram áhersla á að skapandi
starf og frelsi barnsins í leikskólanum væri
undirbúningur undir framtíðina, eins og fram
kemur í þessum orðum:
Markmið skólans er náttúrlega bara
að gera börnin skapandi og frjálsa ein-
staklinga til að takast á við sem sagt
formlegra nám síðar. Vera krítískt á
Hvernig tala leikskólastjórar um leikskólann?