Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 63

því hvaða sýn á börn mætti greina í þeim
komu fram tvær megináherslur. Annars vegar
rómantísk sýn sem leggur áherslu á saklausa
barnið sem nýtur barnæskunnar og hins
vegar sýn sem leggur áherslu á barnið sem
þátttakanda í því að byggja upp þekkingu,
ímynd og sammannlega menningu.
Leikskólastjórarnir virtust margir líta á
leikskólaárin sem tímabil sakleysis og frelsis
sem börn eigi að fá tækifæri til að njóta hér
og nú. Þeir settu fram mynd af barni sem
nýtur þess að vera í leikskóla og hefur það
skemmtilegt, er ómótað og þarf fyrst og fremst
á vernd að halda. Lögð var áhersla á mikilvægi
fyrirmyndar og að umhverfið eigi að vera:
„svona blítt og hlýtt“, eins og einn viðmælenda
komst að orði. Þetta sjónarhorn kemur m.a.
fram hjá leikskólastjóranum sem talaði um
barnið sem „ómótað og þurfi ákveðna vernd“
og hún bætti við að í raun ætti „ekki mikið að
vera að örva það [barnið] heldur eigi það að
fá að blómstra á sínum hraða og að það fái
þar rými til þess. ... að það sé byggt upp sem
manneskja.“
Einnig kom fram hjá viðmælendunum sú sýn
á börn að þau séu þátttakendur í að byggja upp
þekkingu, ímynd og sammannlega menningu.
Þá er litið á barnið sem geranda sem skapar
og skilur umhverfi sitt. Barnið býr yfir færni
sem talið er mikilvægt að nýta og áhersla
er á að hinir fullorðnu í leikskólanum séu
samstarfsfólk barnanna. Lýst var hvernig unnið
er í leikskólanum skv. þessum hugmyndum og
hvernig frumkvæði og hæfileikar barnanna eru
þá nýttir. „Lögð er áhersla á þennan meðfædda
hæfileikum barnanna að þau séu klár og að
þau geti hugsað og að þau geti skapað.“ Annar
leikskólastjóri lýsti því hvernig nám og starf
sem byggt er á áhuga og hæfileikum barnanna
fer fram:
Börn hafa meðfædda áhugahvöt og þau
hafa forvitnina og það er það sem við
verðum að virkja. Leikskólinn verður
því að bjóða upp á gott reynsluumhverfi
vegna þess að börnin safna sér í
sarpinn og við þurfum alltaf að vera
vakandi yfir því hvenær fer fram hjá
börnunum einhver uppgötvun, einhver
forvitni eða áhugi og þá þurfum við
leikskólakennararnir að byggja ofan á
það og halda áfram með þetta þannig að
það verði að samhengi.
Samantekt og umræða
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna
viðhorf íslenskra leikskólastjóra til hlutverks
og markmiða leikskólans og sýn þeirra á
börn og barnæsku. Ennfremur að kanna
hugmyndir þeirra um hvað börn eigi að læra
í leikskóla og hvaða starfshætti þeir telji vera
æskilega. Gagna var aflað með viðtölum við
60 leikskólastjóra í ólíkum sveitarfélögum.
Niðurstöður sýna töluvert samræmi milli
þess sem leikskólastjórarnir segja um leik-
skólastarfið og markmiða aðalnámskrár
leikskóla og laga um leikskóla (Lög um
leikskóla nr. 78/1994; Menntamálaráðuneytið,
1999), þó ákveðnir þættir séu sjaldan
nefndir. Almennt telja leikskólastjórarnir eitt
meginmarkmið leikskólans vera að stuðla að
sjálfstæði barnsins og að einstaklingurinn fái
að njóta sín. Samskipti og félagslegir þættir
voru að mati leikskólastjóranna einnig afar
mikilvægir þættir leikskólastarfsins og töldu
þeir eitt af meginmarkmiðum leikskólans
vera að börnunum liði vel, væru glöð og
tækju tillit hvert til annars. Í lögum um
leikskóla er lögð áhersla á sjálfstæði barna
sem ásamt umburðarlyndi og getu til að leysa
málin á friðsamlegan hátt eru sett fram sem
markmið leikskólastarfs (Lög um leikskóla nr.
78/1994). Einnig kom fram nokkur áhersla hjá
viðmælendunum á mikilvægi þess að barninu
finnist það vera hluti af heild og að því
finnist það vera hluti af leikskólasamfélaginu.
Í aðalnámskrá leikskóla er lögð áhersla á að
með þátttöku í barnahópi þurfi barn m.a. að
finna að það hafi hlutverki að gegna og að það
tilheyri hópnum. Jafnframt kemur þar fram að
kenna eigi barninu lýðræðisleg vinnubrögð
og að barnið finni að tillit sé tekið til óska
þess (Menntamálaráðuneytið, 1999). Þetta er
einnig í samræmi við skilgreiningu Katz og
Chard (Katz, 1995; Katz og Chard; 1989) á
tilfinningamarkmiðum leikskólans sem m.a.
63
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
Hvernig tala leikskólastjórar um leikskólann?