Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 38

38
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
segja að bragurinn hafi einkennst af virkri
samvinnu (e. collaboration). Í þeim tveimur
sem næstir koma einkenndist bragurinn
fremur af fyrirskipuðu samstarfi (e. contrived
collegiality), svo notuð séu hugtök Hargreaves
(1994) um mismunandi skólamenningu. Í þeim
tveimur skólum þar sem lítið sem ekkert
sjálfsmat hafði farið fram virtist bragurinn
vera meira í anda einstaklingshyggju (e.
individualism) en samstarfs.
Þau einkenni sem hér hefur verið lýst hafa
áhrif á framkvæmd sjálfsmatsins. Stjórnendur
þurfa því að gera sér grein fyrir aðstæðum
og undirbúa jarðveginn sem best. Stjórnun
verkefnisins þarf að vera markviss þar sem
lokatakmarkið er að móta skólabrag sem er
virkur, framsækinn og heildstæður.
Niðurlag
Eins og segir í inngangi benda athuganir
menntamálaráðuneytisins til þess að starfsfólki
grunnskóla hafi gengið misvel að innleiða
sjálfsmat. Í þeirri rannsókn sem hér er greint
frá var leitað skýringa á því hvaða atriði hefðu
áhrif á framkvæmd sjálfsmats í skólum. Í ljós
kom að talsverður munur er á getu skólanna
til að fást við verkefnið en sá munur reyndist
ekki háður stærð skóla. Margir þættir hafa
áhrif á þessa getu en þekking á sjálfsmati og
þekking á stjórnun breytinga er nauðsynleg
forsenda þess að vel takist til (Fullan, 2001;
2005). Í þeim skólum þar sem getan er mest
er jarðvegur frjór og hefur myndast á löngum
tíma vegna markvissra stjórnunarhátta og
þátttöku í þróunar- og umbótaverkefnum.
Slíkur jarðvegur einkennist af gagnrýni og
framsækni og skólasamfélagið lítur á sjálfsmat
sem tækifæri til breytinga og þróunar. Starfið
í slíkum skólum ber flest einkenni þeirrar
kjörmyndar sem oft er kennd við námsfúsa
starfsheild. Í þeim skólum þar sem getan
er minnst er þessu á annan veg farið. Þar
hefur ekki náðst að byggja upp þekkingu og
skilning á gildi sjálfsmats fyrir skólaþróun og
framfarir. Þar einkennist skólabragurinn meira
af hlutleysi og er fjær kjörmyndinni af hinni
námsfúsu starfsheild.
Íslenskir kennarar hafa lengst af notið mikils
faglegs sjálfstæðis og störf þeirra hafa ekki
verið metin á formlegan hátt. Krafan um mat
á skólastarfi er ekki sprottin úr grasrótinni,
frá kennurum eða öðru starfsfólki skóla. Af
þessum sökum má ætla að einhverjum þeirra
hafi ekki hugnast að taka þátt í formlegu,
kerfisbundnu mati. Við slíkar aðstæður skiptir
miklu að skólastjóri og samstarfsfólk hans
undirbúi jarðveginn fyrir sjálfsmatið og gefi
þeirri vinnu þann tíma sem þarf á hverjum
stað. Einnig er mikilvægt að kennarar láti
sig málið varða, nýti þau tækifæri sem lögin
veita til þess að hafa áhrif á þær aðferðir sem
notaðar eru við matið og nýti niðurstöður
matsins til umbóta í skólum.
Abstract
A study of self-evaluation practices in six
basic schools in Iceland
In Iceland, self-evaluation was stipulated in the
1995 Basic School Act. Checks by the Ministry
of Education indicate a great variation in the
implementation of this policy. The purpose
of this study was to examine what might
explain this difference. School principals and
teachers in six basic schools of different size
and location were interviewed. The differences
between the schools can be explained by the
know-how in self-evaluation, leadership of
principals, and the attitudes of principals and
teachers towards self-evaluation as a mean for
change and development.
Heimildir
Aðalnámskrá grunnskóla. Almennur hluti.
(1999). Reykjavík: Menntamála-
ráðuneytið.
Argyris, C. (1993). Knowledge for action:
A guide to overcoming barriers to
organizational change. San Francisco:
Jossey-Bass.
Sjálfsmat í grunnskólum