Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 20

tillit til félags- og efnahagslegrar stöðu
foreldra gefi ekki innsýn í mikilvægi annarra
fjölskylduþátta, svo sem samskipti foreldra
og barna.
Í þriðja lagi svipar niðurstöðum okkar til
niðurstaðna Gray og Steinberg (1999) um
að sterkari tengsl séu á milli viðurkenningar
foreldra og stuðnings við brotthvarf frá námi en
á milli hegðunarstjórnar foreldra og brotthvarfs.
Aftur á móti kom hér ekki fram sú niðurstaða
þeirra að þeim ungmennum gangi betur í námi
sem upplifa miðlungs hegðunarstjórn foreldra
en þeim sem upplifa mikla stjórn. Hugsanlegt
er að þennan mun megi rekja til þess að mat
Gray og Steinberg á námsgengi byggist á
námsárangri en ekki brotthvarfi frá námi eins
og hér er gert. Einnig má minna á að eins og
Gray og Steinberg (1999) hafa sýnt tengdust
uppeldisþættirnir þrír missterkt aðlögun ung-
linga eftir því hvaða mælikvarði var notaður
á aðlögun. Þannig tengdist hegðunarstjórn
sterkar hegðunarvandkvæðum (t.d. árásargirni)
en viðurkenning og stuðningur foreldra
tengdist sterkar líðan (t.d. depurð, sjálfsáliti)
(sjá einnig Sigrún Aðalbjarnardóttir og Kristín
L. Garðarsdóttir, 2004a, 2004b). Sömuleiðis
getur verið að munur á niðurstöðum liggi í því
að þau voru með þversnið í rannsókn sinni en
ekki langtímasnið eins og hér var viðhaft.
Á óvart kemur að ekki virðist kynjamunur á
brotthvarfi frá námi. Rannsóknir hafa ítrekað
sýnt að piltar hætti frekar í námi en stúlkur
og má þar nefna sem dæmi rannsókn Jóns
Torfa Jónassonar og Kristjönu Stellu Blöndal
á námsferli ’75 árgangsins (2002). Í þeirri
rannsókn byggðist mat á því hverjir höfðu
lokið framhaldsskóla á upplýsingum um heilan
árgang frá framhaldsskólunum sjálfum og
Hagstofunni. Hér er aftur á móti um að ræða
spurningakönnun með langtímasniði sem nær
yfir tiltölulega langt tímabil (rúm sjö ár) og
því náðist ekki aftur í suma þeirra sem tóku
þátt í rannsókninni í upphafi. Eins og þegar
hefur komið fram voru piltar ólíklegri til að
svara við 22 ára aldur en stúlkur og hugsanlega
á það sérstaklega við um þá pilta sem horfið
hafa frá námi.
Slá þarf að minnsta kosti tvo varnagla við
niðurstöður okkar um tengsl uppeldisaðferða
foreldra og brotthvarfs ungmennanna frá
framhaldsskólanámi. Annar er sá að í rann-
sókninni er einvörðungu stuðst við mat
unglinganna á uppeldisaðferðum í stað þess að
fá fram mat foreldra eða mat bæði unglinga og
foreldra. Þessari aðferð fylgja þeir ókostir að
sjónarmið foreldranna koma ekki fram og því
erfitt að ganga úr skugga um að ástandið sem
unglingurinn lýsir á heimilinu sé raunverulegt.
Niðurstöður rannsókna hafa þó sýnt að mat
unglinganna sjálfra á uppeldisaðferðum sé
réttmæt aðferð, enda hafi foreldrar tilhneig-
ingu til að fegra uppeldisaðferðir sínar
(Lamborn o.fl., 1991). Eins er hætt við að
þeir foreldrar sem síst sinna uppeldishlutverki
sínu svari ekki spurningalistunum, brottfall
verði meira og skökk mynd fáist (Sigrún
Aðalbjarnardóttir og Leifur G. Hafsteinsson,
2001). Ljóst er þó að niðurstöðum svipar til
annarra rannsókna (sjá t.d. Gray og Steinberg,
1999) og eykur það trúverðugleika þessarar
rannsóknar. Hinn varnaglinn er að brottfall úr
rannsókninni er töluvert og er það fylgifiskur
langtímarannsókna (sjá t.d. Chassin, Presson,
Sherman og Edwards, 1990). Þar að auki
svaraði hluti þeirra ungmenna sem tók þátt
ekki öllum spurningum eða þau voru ekki
höfð með í úrvinnslu gagna þar sem þau voru
enn í framhaldsskóla við 22 ára aldur. Þau
ungmenni sem voru líklegri til að taka þátt í
öll skiptin höfðu betri félags- og efnahagslega
stöðu, höfðu hlotið hærri einkunn á samræmdu
prófi og upplifðu meiri viðurkenningu foreldra,
stuðning þeirra og hegðunarstjórn. Vegna þessa
brottfalls úr rannsókninni þarf að fara varlega í
ályktanir um niðurstöður hennar. Þó skal bent
á að þær eru í samræmi við fyrri niðurstöður
rannsókna á tengslum uppeldisaðferða for-
eldra og námsgengis ungmenna (Rumberger
o.fl., 1990; Steinberg o.fl., 1992) og styður það
niðurstöður okkar.
Langtímarannsóknarsniðið er einn af styrk-
leikum rannsóknarinnar en það gerir okkur
kleift að álykta með meiri vissu sem svo að
uppeldisaðferðir foreldra við 14 ára aldur
Brotthvarf frá námi20
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005