Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 73

73
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
tengdum þýðingu og staðfærslu, σ²eþ,. Við
þetta dregur atriðið dreifingu sem ekki tengist
hugsmíð (construct irrelevant variance) inn
í mælitækið. Óbreytt nær atriðið ekki að
meta þann flöt hugsmíðarinnar sem því var
ætlað en veldur á sama tíma skaða með þeirri
dreifingu sem það dregur inn (Messick, 1989).
Að auki er líklegt að atriðið dragi úr trausti
íslenskra unglinga á rannsókninni. Til þess
að meta öfgakenndustu hliðar hugsmíðarinnar
þyrfti að sníða efnistök atriðisins að veruleika
markhóps. Ávallt verður þó að meta þörfina
á að breyta efnistökum einstakra atriða í ljósi
væntanlegrar notkunar mælitækisins, t.d.
við greiningu, rannsóknir, mat á aðstæðum
í þýðingarlandi eða alþjóðlegan samanburð.
Oftast gefa niðurstöður forprófana bestu
upplýsingar um hvaða leið er heppilegust við
að mæla hugsmíðina.
Vinnuferli við þýðingu og
staðfærslu á mælitæki
Þýðingu og staðfærslu verður hér lýst sem
vinnuferli er felur í sér fjóra eða fimm verkþætti:
Undirbúning, þýðingu texta, endurbætur og
gæðamat, stöðlun og útgáfu. Margvísleg
handtök er lúta að undirbúningi eru hér tekin
saman í einum verkþætti. Sjálf þýðing og
staðfærsla textans er unnin í næsta verkhluta.
Þriðji verkhluti felst í endurbótum þar sem
staðfærð þýðing er slípuð til. Stöðlun felst
í að útbúa viðmið sem gera kleift að túlka
niðurstöður með tilvísun í vel skilgreindan
markhóp. Þessi verkhluti á einkum við um
stöðluð greiningar- og matstæki. Lokahluti,
hér kallaður útgáfa, felur í sér að ganga frá
mælitækinu í endanlegri gerð, rannsaka
eiginleika þess og kynna það notendum, þeim
sem nota mælitækið. Verkhlutunum verður nú
lýst. Byggt er á eldri umfjöllunum (Brachen og
Barona, 1991; Brislin, 1970, 1986; Hambleton,
1993, 2005; Hambleton og Bollwark, 1991;
International Test Commission, 2001; Prieto,
1992) en skipting verkferlisins og framsetning
er með nýstárlegu sniði.
Undirbúningur
Áður en ákvörðun um þýðingu og staðfærslu
er tekin hefur óformlegur undirbúningur átt
sér stað. Hætt er við að sú vinna hafi ekki
verið nógu markviss og því er nauðsynlegt
að endurmeta þörf og forsendur fyrir þýðingu
og staðfærslu mælitækis þegar ákvörðun um
verkefnið er í vinnslu (International Test
Commission, 2001). Til dæmis verður að
kanna hver raunveruleg þörf fyrir mælitæki er
og hvernig mælitæki svarar best þeim þörfum.
Meta þarf styrkleika og veikleika mælitækja
sem standa til boða. Sömu áherslur eiga hér við
og þegar valið er mælitæki til greiningar eða í
rannsókn (Crocker og Algina, 1986). Mælitækið
verður að mæla hugsmíðina í samræmi við
skilgreiningu hennar í þýðingarlandinu. Því
verður að athuga hvort eitthvað standi út
af eða mælitækið feli eitthvað í sér sem
ekki á við. Hlutverk mælitækisins verður að
henta tilgangi (rannsókn, skimun, greiningu),
próffræðilegir eiginleikar verða að henta notkun
og slíkir eiginleikar frumútgáfu (t.d. réttmæti,
áreiðanleiki eða greiningarhæfni) þurfa að
vera fullnægjandi (Brachen og Barona, 1991;
Hambleton og Bollwark, 1991; International
Test Commission, 2001; Prieto, 1992).
Full ástæða er til að huga að því hvort betur
fari á því að þróa nýtt mælitæki en þýða og
staðfæra erlent. Meðal þess sem ræður því er hve
sterk menningarleg sérkenni hugsmíðarinnar
eru, hvort völ sé á góðu erlendu mælitæki,
hvort hugsmíðin sé nátengd menningarlegum
sérkennum og hversu flókið mælitækið er (van
de Vijver og Poortinga, 2005). Þótt til séu erlend
mælitæki geta þau verið ófullnægjandi. Til
dæmis er algengt að mælitæki sem komin eru
til ára sinna séu ekki í samræmi við fræðilega
þróun eða skilgreiningar á hugsmíðum. Af
þessari ástæðu getur verið æskilegt að þróa
nýtt mælitæki í stað þess að þýða og staðfæra
erlent (International Test Commission, 2001;
van de Vijver og Poortinga, 2005).
Þegar búið er að velja mælitæki til þýðingar
og staðfærslu er nauðsynlegt að huga að
öllum þeim verkþáttum sem fjallað er um í
framhaldinu og skipuleggja vinnuferlið eftir því
Þýðing og staðfærsla á spurningalistum og prófum