Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 12

12
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
Blöndal (2002), sem náði til ungmenna sem
fæddust árið 1975, höfðu um 40% þeirra ekki
lokið framhaldsskóla við 24 ára aldur og var
það hlutfall svipað og kom fram í sambærilegri
rannsókn meðal fólks sem fæddist árið 1969
(Jón Torfi Jónasson og Guðbjörg Andrea
Jónsdóttir, 1992). Brotthvarf frá námi snýst
ekki um fámennan hóp ungmenna, eins og
þessar tölur sýna, og því er mikilvægt að auka
skilning á þeim þáttum sem tengjast brott-
hvarfi frá námi.
Varla velkist neinn í vafa um mikilvægi
fjölskyldunnar við félagsmótun barna og
unglinga. Segja má að megináhersla í rann-
sóknum á tengslum fjölskylduþátta við
brotthvarf ungmenna frá námi hafi verið
á félags- og efnahagslega stöðu foreldra.
Niðurstöðum ber saman um að nemendur sem
búa við góða félags- og efnahagslega stöðu
foreldra ná betri árangri í námi og hverfa síður
frá námi en nemendur sem hafa lakari stöðu
(sjá yfirlitsgrein Jeynes, 2002; McNeal, 1999;
Rosenthal, 1998).
Sú gagnrýni hefur komið fram að þótt marg-
ar rannsóknir bendi til þess að bakgrunnur
nemenda, svo sem félags- og efnahagsleg
staða foreldra, tengist námsgengi barna
þeirra gefi það ekki upplýsingar um hvað
það er í fjölskyldulífinu sem ýtir undir góðan
námsárangur og farsæla skólagöngu (Feuer-
stein, 2000). Lítil áhersla hafi til að mynda verið
lögð á að kanna hvernig samskipti foreldra og
barna tengjast brotthvarfi ungmenna frá námi
og skorti þar rannsóknir (Rosenthal, 1998).
Samskipti foreldra og barna gætu þannig
verið hlekkur á milli fjölskyldubakgrunns
(svo sem félags- og efnahagslegrar stöðu)
og námsgengis ungmenna (Feuerstein, 2000;
Rumberger, 1995).
Í þessari rannsókn er lögð áhersla á að athuga
hvernig mismunandi uppeldisaðferðir foreldra
við 14 ára aldur ungmenna tengjast brotthvarfi
þeirra frá námi síðar á ævinni. Miðað er við
hvort þau hafi lokið framhaldsskólaprófi við
22 ára aldur.
Í rannsóknum er mismunandi hvernig
brotthvarf frá námi er skilgreint (sjá til dæmis
McKee, Melvin, Ditoro og McKee, 1998;
Alexander, Entwisle og Horsey, 1997). Í sumum
rannsóknum er brotthvarf takmarkað við þá
nemendur sem byrja í tilteknu námi án þess að
ljúka því. Í öðrum nær skilgreiningin bæði til
þeirra sem ekki fara í framhaldsskóla og þeirra
sem ekki ljúka námi á framhaldsskólastigi (sjá
samantekt Jóns Torfa Jónassonar og Kristjönu
Stellu Blöndal, 2004). Í þessari rannsókn er
seinni skilgreiningin notuð. Til brotthvarfshóps
teljast þau ungmenni sem ekki hafa lokið
framhaldsskóla við 22 ára aldur, hvort sem þau
byrjuðu í framhaldsskóla eða ekki.
Námsgengi vísar hér bæði til námsárangurs
og brotthvarfs frá námi.
Fræðilegur bakgrunnur
Rannsóknir á því hvernig samskipti foreldra
og barna tengjast námsgengi hafa einkum
beinst að því að kanna þátttöku foreldra í
skólagöngu barnsins og tengsl hennar við
námsárangur barnsins. Má þar helst nefna (1)
samskipti foreldra við skólann vegna barnsins
(t.d. við kennara og námsráðgjafa), (2) þátttöku
foreldra í foreldra- og kennarafélögum skólans,
(3) hvort foreldrar og börn þeirra ræði um
námið og skólann og (4) aðhald foreldra við
heimanám barnsins (t.d. reglur um heimanám
og sjónvarpsáhorf, sjá samantekt McNeal,
1999). Aðrir leggja einnig áherslu á (5) aðstoð
foreldra við heimanám barnsins og (6) hvaða
væntingar foreldrar hafa til námsgengis
barnsins (sjá samantekt Fan og Chen, 2001).
Niðurstöður þessara rannsókna hafa ekki
verið einhlítar. Í sumum þeirra kemur fram að
ef foreldrar taka þátt í skólagöngu barnanna
sýni þau betri námsárangur, í öðrum að þau
sýni verri árangur og í enn öðrum finnast engin
tengsl. Þar má nefna sem dæmi að í rannsókn
McNeal (1999) kom fram að unglingar sem
áttu foreldra sem tóku þátt í foreldra- og
kennarafélögum skólans fengu að jafnaði lægri
einkunnir en aðrir unglingar.
Í samantekt Fan og Chen (2001) á rann-
sóknum á tengslum á milli þátttöku foreldra
í skólagöngu barna og námsárangurs þeirra
var meginniðurstaðan sú að minni tengsl væru
Brotthvarf frá námi