Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 16

16
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
Aðferð
Þátttakendur
Rannsóknin er með langtímasniði og náði til
allra reykvískra nemenda sem skráðir voru í
9. bekk vorið 1994. Alls tóku 1272 nemendur
þátt í rannsókninni þetta vor (51% stúlkur)
og var svörunin rúmlega 90%. Þátttakendum
hefur verið fylgt eftir síðan og var gögnum
safnað síðast á síðari hluta árs 2001 þegar
þátttakendur voru á 22. aldursári. Þá náðist
til 995 þátttakenda (57% stúlkur). Alls eru
það 649 ungmenni sem tóku þátt í öll þrjú
skiptin og svöruðu öllum þeim spurningum
sem athugunin nær til. Af þeim voru 107
ungmenni í framhaldsskóla á 22. aldursári
(árið 2001). Þeim var sleppt úr greiningunni
þar sem skilgreining á brotthvarfi miðast við
þá sem ekki höfðu lokið framhaldsskóla 22 ára
og ekki voru í framhaldsskólanámi. Úrvinnsla
gagna nær því til 545 ungmenna.
Framkvæmd
Spurningalistar voru lagðir fyrir þá nemendur í
9. bekk í grunnskólum Reykjavíkur sem höfðu
samþykkt að taka þátt með leyfi foreldra og
voru mættir í skólann þá daga í mars 1994
sem listarnir voru lagðir fyrir í skólanum.
Með spurningalistunum var meðal annars
leitað eftir bakgrunni nemenda og spurt um
uppeldisaðferðir foreldra. Í maílok 2001 voru
spurningalistarnir sendir til allra þeirra sem
tóku þátt árið 1994. Rúmum mánuði eftir að
listarnir voru sendir til þátttakenda voru send
út bréf þar sem ítrekuð var beiðni um listana.
Rúmum tveimur mánuðum síðar var hringt í
þá sem ekki höfðu sent listana og þeim boðið
að fá nýja lista ef þeir höfðu glatað listunum.
Þá um haustið var hringt aftur til ungmennanna
og beiðnin um listana enn ítrekuð. Gagnaöflun
lauk í árslok.
Mælitæki
Námsgengi. Mæling á námsárangri byggist
á einkunn þátttakenda á samræmdu prófi í
íslensku í 10. bekk en þá voru þeir á 16. ári
(árið 1995). Til brotthvarfshóps hér teljast
þau ungmenni sem ekki höfðu lokið neinu
skilgreindu framhaldsskólaprófi og voru
ekki í framhaldsskóla við 22 ára aldur þegar
rannsóknin fór fram. Tæplega 70% svarenda
höfðu lokið framhaldsskóla, 12% voru í fram-
haldsskóla og 19% voru ekki í skóla og
höfðu ekki útskrifast úr framhaldsskóla þegar
rannsóknin fór fram.
Eftirtaldar mælingar byggjast á svörum
ungmennanna vorið 1994 þegar þau voru í 9.
bekk grunnskóla og á 15. ári:
Félags- og efnahagsleg staða foreldra
var metin bæði með tilliti til menntunar og
starfs beggja foreldra. Notaður var sexskiptur
raðkvarði sem byggist á kvarða Hollingshead
(1975). Ef menntun og störf foreldra flokkuðust
mismunandi á kvarðanum var miðað við
stöðu þess foreldris sem var í hærri flokki. Í
þessari rannsókn var kvarðinn endurflokkaður
í þrjá flokka. Störf í þeim hópi sem töldust
hafa lakasta félags- og efnahagslega stöðu
voru bæði sérhæfð og ósérhæfð störf í
þjónustu, iðnaðarstörf og skrifstofustörf. Til
miðlungs stöðu flokkuðust störf sem krefjast
sérmenntunar en þó ekki háskólaprófs. Í
flokki þeirra sem töldust hafa besta félags-
og efnahagslega stöðu voru þeir sem sinna
störfum sem krefjast háskólamenntunar og
þeir sem sinna stjórnunarstörfum.
Uppeldisaðferðir foreldra voru metnar
með kvörðum Lamborn og félaga (1991)
og voru þeir lagðir fyrir unglingana. Um
er að ræða þrjá kvarða sem meta stuðning
(involvement), hegðunarstjórn (behavioral
control) og viðurkenningu (psychological
autonomy granting).
Stuðningur (tíu spurningar, M=0,87,
SF=0,09, lægsta gildi=0,47, hæsta gildi=1,00,
alfa=0,75) mælir meðal annars hversu mikla
hvatningu unglingurinn telur sig fá frá
foreldrum sínum og hversu vel hann telur sig
geta treyst á stuðning þeirra. Dæmi um atriði
voru: „Hann/hún hvetur mig til að gera mitt
besta í öllu sem ég tek mér fyrir hendur“ og
„Ég get treyst á að hann/hún hjálpi mér ef ég
lendi í vandræðum“. Svarmöguleikar voru
„Oftast rétt“ og „Oftast rangt“.
Brotthvarf frá námi