Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Side 14

14
Þórólfur Matthíasson
kostnaður vegna aðgerða skólastofnana til
að kynna ágæti sitt fyrir umheiminum (e.
signalling). Kostnaður vegna innra eftir-
lits fellur yfirleitt á viðkomandi stofnun.
Kostnaður vegna ytra eftirlits er greiddur
af viðkomandi eftirlitsaðila. Í sumum
rekstri tíðkast að leggja eftirlitsgjöld á
eftirlitsskylda aðila. Það hefur ekki tíðkast
í skólarekstri á Íslandi. Kostnaður vegna
kynningar á eigin ágæti er margþættur,
allt frá ímyndarherferðum í fjölmiðlum til
tilrauna til að verða meðal 100 bestu há-
skóla í heimi mælt á svokallaðan Shanghai
mælikvarða. Skólar á öðrum skólastigum
geta notað gengi nemenda sinna á næsta
skólastigi fyrir ofan, eða gengi þeirra í
atvinnulífinu, sem merki um eigin gæði.
Sumir framhaldsskólar auglýsa á heima-
síðum sínum hver afdrif fyrrum nemenda
eru.2 Grunnskólar guma af gengi nemenda
í framhaldsskóla. Háskólastofnanir nota
gjarnan rannsóknarárangur starfsmanna
til merkis um akademíska hæfni sína.
Sumum háskólum tekst að fjármagna
rannsóknirnar með sjóðasókn, sölu þjón-
usturannsókna eða beinum styrkjum frá
hagsmunaaðilum, einstaklingum, góð-
gerðafélögum eða öðrum aðilum sem hafa
hag af eða áhuga á rannsóknarafurðunum.
Aðrir háskólar eru háðir því að fá beinan
stuðning frá eigendum sínum til að fjár-
magna rannsóknir starfsmanna.
Kynning á eigin ágæti í formi
auglýsinga og annarrar almennrar kynn-
ingar er ótengd nemendafjölda. En hluti
af merkjagjöf grunn- og framhaldsskóla
tengist gengi fyrrum nemenda á efri skóla-
stigum, sem aftur er að minnsta kosti að
2 Fjölbrautaskólinn við Ármúla gerir þetta með
skemmtilegum hætti á heimasíðu sinni, sjá fa.is.
hluta til tengd þeirri alúð sem lögð er í
kennslu hvers nemanda fyrir sig og er því
háð nemendafjölda.
Kraðakskostnaður3 nemenda
Til viðbótar beinum kostnaði rekstraraðila
skóla kemur svo „kraðakskostnaður“ eða
„þrengslakostnaður“ eða olnbogaskota-
kostnaður nemenda. Þessi kostnaður kem-
ur til af því að eftir því sem fjöldi nemenda
eykst, að gefnum fjölda kennara og að
gefnu kennslurými, eykst meðalfjarlægð
milli einstakra nemenda og kennaranna.
Nemandi kemst ekki að með fyrirspurnir
sínar vegna þess að einhver annar nemandi
var á undan honum að ná athygli og leggja
hald á tíma kennarans. Þrengslakostnað-
urinn kemur fram með mörgum hætti.
Sumir nemendur eru lengur að ljúka námi
en ella, aðrir þurfa að draga úr tíma sem
varið er til leiks, heimilisstarfa eða vinnu.
Ástæðan er sú að nemendur eiga erfitt með
að ná athygli kennara og starfsliðs skólans,
sbr. frásögn Valgerðar Húnbogadóttur í
Morgunblaðinu 12. desember 2005:
Haustið 2004 hóf ég nám í stjórnmálafræði við Há-
skóla Íslands. Ég hóf önnina spennt og gat varla
beðið eftir að kynnast kennurum og samnem-
endum mínum. En þegar ég mætti í mína fyrstu
tíma komst ég að því að ég var einungis dropi í
mannhafi bekkjarins. Á því ári sem ég stundaði
nám við HÍ náði ég aldrei tali af kennurum mínum
og fékk enga aðstoð með námið þrátt fyrir að hafa
ítrekað sent þeim tölvupóst. Það voru engin verk-
efni, stöðupróf eða umræðutímar alla önnina og
eina námsmatið sem fór fram var í 100% lokaprófi
í desember.
Nemendur skyggja á hver fyrir öðrum á
fyrirlestrum eða í verklegum tímum. Það
er biðröð við tölvur, það eru ekki nógu
3 Nafngiftin „kraðakskostnaður“ er tilkomin skv.
ábendingu frá Þorvaldi Gylfasyni sem segist hafa
hana eftir Markúsi Möller.