Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Síða 62

62
Torfi Hjartarson og Anna Kristín Sigurðardóttir
(Ozdemir og Yilmaz, 2008). Niðurstöður
viðamikillar rannsóknar, sem leidd var
af Walden (2009) og tók til framsækinna
skólabygginga í ellefu löndum, gefa til
kynna að góð hönnun ýti undir vellíðan og
gagnvirk samskipti sem aftur sýna tengsl
við betri námsárangur.
Þróun skólabygginga í sögulegu ljósi
hefur verið svipuð í mörgum löndum.
Dudek (2000) lýsir því hvernig skólabygg-
ingar á Englandi hafa þróast frá miðbiki
19. aldar til okkar tíma og endurspegla
þróun hugmyndafræði á sviði menntunar.
Í fyrstu tóku skólarnir mið af því verk-
efni sínu að halda uppi aga og stjórn með
reglulegri grunngerð sem endurómaði
trúarlegt vald og kirkjustarf. Síðar var
skólum ætlað að færa fátækum börnum
heilsuvænt og öruggt umhverfi. Margar
skólabyggingar voru af þeim sökum við
jaðar bæja og borga, nærri náttúrulegu
umhverfi. Við upphaf 20. aldar, áratugina
þar á eftir og fram eftir öldinni tóku hug-
myndir og kenningar í anda John Dewey,
með áherslu á tilraunir og opnari nálgun,
að hafa áhrif á lögun og skipan skóla-
bygginga. Skólinn átti að nálgast nám og
kennslu á opnari hátt en áður og endur-
spegla raunheiminn með því að leggja til
námsrými sem ýttu undir leitarnám og
spurningar af hálfu nemenda; rými á borð
við tilraunastofur, smiðjur, leikrými eða
íþróttasali og teiknistofur (Dudek, 2000).
Á síðustu áratugum hafa hugmyndir
um skólastarf orðið enn framsæknari með
áherslu á opna náms- og kennsluhætti,
ein staklingsmiðað nám, samþættingu
náms greina, teymisvinnu og félagslegan
sveigj anleika. Upplýsingatækni hefur líka
komið til sögunnar og haslað sér völl í
skólastarfi. Til að nefna eitt dæmi um þessa
þróun hefur á Englandi verið ráðist í viða-
mikla fjárfestingaráætlun sem tengir sam-
an skólabyggingar og upplýsingatækni,
Building Schools for the Future (Department
for children, schools and families, 2008).
Hún á að stuðla að þróun námsumhverfis
í fremstu röð á heimsvísu.
Á Íslandi er saga skólabygginga með
stysta móti og hefst ekki að marki fyrr en
með dögun iðnbyltingar sem ekki var hér
á landi fyrr en snemma á 20. öld (Loftur
Guttormsson, 2009). Eins og í öðrum lönd-
um hafa skólabyggingar mótast af þörfum
samfélags og menntunar. Ákvarðanir um
hönnun hljóta þó að hafa ráðist að mestu
leyti af tiltækum arkitektum hvers tíma,
fáum framan af og menntuðum í öðrum
löndum. Í hverju tilviki má gera ráð fyrir
að leiðandi embættismenn á sviði skóla-
mála og stjórnendur skóla hafi líka haft
einhver áhrif á hönnunina og sett sinn
hugmyndafræðilega svip á bygginguna.
Að sögn Borrelback (2009) má marka svip-
aða þróun í Þýskalandi þar sem hönnun
skóla virðist hafa byggst á samkomulagi
þeirra sem fjölluðu beint um hvert afmark-
að byggingarverkefni fremur en miðlægri
stefnumótun.
Hönnun með þátttöku margra aðila að
skólastarfinu hefur ekki verið útbreidd
fyrr en á allra síðustu árum. Nýlegt dæmi í
íslensku samhengi er stefna skólayfirvalda
í Reykjavík um einstaklingsmiðað nám
og samvinnu í námi og kennslu (Anna
Kristín Sigurðardóttir, 2007). Stefnan á að
taka til allra þátta skólastarfs og þar með
líka skólabygginga og námsumhverfis.