Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Síða 105

105
Hrafnhildur Snæfríðar- og Gunnarsdóttir og Þorgerður Einarsdóttir
um okkar byrjum við ekki á því að kenna
plöntunni sjálfri um. Við leitum ástæðna í
umhverfi hennar; jarðveginum, vatninu,
veðurfarinu og áburðinum. Eflaust er ein-
faldara að setja af stað kynningarherferð
eða tölvunámskeið fyrir stúlkur en að
fara í ítarlega skoðun á námsgreinunum,
námsefninu og kennsluháttum. Engu
að síður er varhugavert að líta svo á að
vandamálið liggi hjá stúlkunum sem velja
sig frá raun- og tæknivísindanámi (Burger,
o.fl., 1997). Svipuð viðhorf birtast í hnot-
skurn í yfirskrift greinarinnar „Kannski
erum við orðnar svo miklar strákastelpur
að það haga sér allir eins“ en það er til-
vitnun í viðmælanda í þeirri rannsókn sem
hér er kynnt.
Í dag eru flestir sammála um að til að
skilja lágt hlutfall kvenna í umræddum
greinum þurfi að skoða námsgreinarnar
sjálfar ofan í kjölinn og menninguna sem
loðir við þær (Fox, 2001; Henwood, 2000;
Lerman, Mohun og Oldenziel, 1997;
Schiebinger, 1999; Woodfield, 2002). Dræm
aðsókn kvenna og brottfall þeirra úr raun-
og tæknisvísindanámi bendi til slagsíðu og
hindrana í vísindunum sjálfum og ástæð-
una sé því að finna í innviðum kerfisins
(Blickenstaff 2005, Schiebinger 1999). Í
nýrri átaksverkefnum er því sjónum beint
að kerfislægum hindrunum eins og menn-
ingu og orðræðu vísinda, þ.e. hvað er
fjallað um, hvað er hægt að segja og skrifa
og hvað ekki (Foucault, 1981/1970).
Jafnframt er bent á hvernig menning
raunvísinda getur átt þátt í að fæla kon-
ur frá. Þegar borinn er saman ávinn-
ingur þessara ólíku nálgana kemur í ljós
að átaksverkefni sem felast í djúpstæðari
skoðun á menningu og hefðum greinanna
og umbótastarfi innan þeirra eru árang-
ursríkari en verkefni sem leggja áherslu á
kynningarstarf (Fox, Sonnert og Nikifor-
ova, 2009).
Algeng þrástef um konur og vísindi
Fyrstu rannsóknir á kynjamynstri í vís-
indaheiminum byggðust á eðlishyggju-
hugmyndum sem eiga sér djúpar rætur í
mannkynssögunni. Aristóteles taldi konur
óæðri körlum og rakti það til líffræðilegra
þátta og hefur sá tónn bergmálað í skrifum
fræðimanna allar götur síðan (Sigríður
Þorgeirsdóttir, 2001). Í nafni eðlishyggju
hefur því meðal annars verið haldið fram
að konur séu óútreiknanlegar tilfinninga-
verur, síðri að skynsemi en karlar og því
ekki færar um að sinna ýmsum störfum.
Í vestrænni heimspeki birtast hugmyndir
um eðli kynjanna sem tvíhyggjukenning-
ar. Kynjunum er þannig gjarnan stillt upp
sem andstæðum, gæddum mismunandi
eiginleikum þar sem eðli kvenna er tengt
við tilfinningar og náttúru en eðli karla
við rökhyggju og skynsemi (Sigríður Þor-
geirsdóttir, 2001). Þessar hugmyndir áttu
lengi vel þátt í að grafa undan konum og
framlagi þeirra til vísinda þar sem þekk-
ingarleit var ekki talin samræmast hlut-
verki kvenna (Lloyd, 2007/1979).
Eðlishyggjuhugmyndir sjást víða enn
í dag. Skemmst er að minnast ummæla
forseta Harvard-háskóla árið 2005 en
hann hélt því fram að lágt hlutfall kvenna
í æðstu stöðum háskólans mætti rekja til
líffræðilegra þátta, svo sem byggingar og
starfsemi heilans. Ennfremur að mæður
væru ekki eins viljugar og karlar til að