Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2014, Blaðsíða 16

15
Víkjum enn á ný að þætti læknisfræðinnar í tengslum við gagnstæðu-
kynja hugmyndafræðina sem áður er nefnd og áhrif hennar á þaulsetnar
hugmyndir í menningunni um líkamann og mikilvægi „rétts“ útlits kynfær-
anna. Í því samhengi vil ég ítreka framlag læknisins Johns Money en hann
þróaði kenningu sína frá 1955 áfram og styrkti fremur en dró úr tvenndar-
hyggju og gagnstæðukynjalíkaninu í bókinni Man and Woman, Boy and Girl
(1972). Í henni fjallar hann ásamt Anke Ehrhardt um æskilega meðferð ein-
staklinga sem fæðast með „óeðlilegt“ útlit kynfæra.31 Money og Ehrhardt
greindu skýrt á milli kynferðis og kyngervis, þ.e. líffræðilegra ytri kynfæra
og menningarlegra kynhlutverka kynjanna tveggja. Upphaflegt markmið
rannsókna þeirra var að rannsaka þróun kynvitundar, þ.e. þá upplifun sem
einstaklingar hafa sem karlar eða konur. Viðföng rannsókna þeirra voru
einstaklingar með órætt kynferði (e. ambiguous sex), þ.e. sem höfðu fæðst
með kynfæri sem ekki var unnt að flokka sem annað hvort karl- eða kven-
kyns. Kynferði skilgreindu þau sem hæfni kvenkyns og karlkyns kynfæra
til æxlunar en kynvitund (e. gender identity) sem stöðuga eða óstöðuga innri
upplifun af því að vera karlkyns eða kvenkyns.32 Kynhlutverk var í þeirra
huga allt sem manneskja segir og gerir í því skyni að tjá, fyrir sjálfum sér
og öðrum, að hún sé karkyns, kvenkyns eða af óræðu kyni. Rannsóknir
Moneys og Ehrhardts sýna því ákaflega glöggt hvernig þetta þrennt, kyn-
ferði, kyngervi og kynvitund, er samofið: Kynvitund er sögð vera innri
reynsla af kynhlutverki en kynhlutverk ytri tjáning kynvitundar. Hvort
tveggja byggist á líffræðilegu kyni, með öðrum orðum kynfærunum.
Samkvæmt sálfræðingnum Suzanne Kessler skírskotuðu öll fræðileg
skrif um kynferði og kyngervi eftir miðjan 8. áratug síðustu aldar til rann-
sókna Johns Money, ekki síst sjúkrasögu sem birtist í rannsókn frá 1972.33
Þannig vildi til að næstum allur limur lítils drengs var óviljandi skorinn
burt við skurðaðgerð sem gerð var til að losa um forhúð sem þrengdi
að. Money sem kom að málinu ályktaði að án lims gæti drengurinn ekki
þróað eðlilega karlkyns kynvitund og breytti í framhaldinu drengnum í
stúlku með skurðaðgerð. Sjúkrasagan er ekki síst áhugaverð vegna þess
31 John Money og Anke Ehrhardt, Man and Woman, Boy and Girl: the differentiation and
dimorphism of gender identity from conception to maturity, Baltimore: John Hopkins
University Press, 1972. Money sem var læknir og Ehrhardt sem var sálfræðingur
fjölluðu einnig um transfólk og kynvitund þeirra í þessari bók.
32 Sama heimild, bls. 13–14; bls. 4.
33 Suzanne Kessler, Lessons from the Intersexed, new Brunswick, new Jersey and
London: Rutgers University Press, 2000, bls. 5–6. Greinarhöfundur fylgir náið
túlkun Kessler á þessari sjúkrasögu hér á eftir.
EITT, TVö, ÞRJÚ KYn