Peningamál - 01.07.2008, Qupperneq 42

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
8
•
2
42
Verðbólga hefur mælst mun meiri undanfarna mánuði en spáð var
í síðustu Peningamálum. Að miklum hluta má skýra það með meiri
áhrifum gengislækkunar krónunnar en nýleg söguleg reynsla gefur til
kynna. Stærð, hraði og varanleiki gengisbreytingar getur mögulega
haft áhrif á hve mikil gengisáhrifi n verða. Gengi krónunnar lækk-
aði snarpt um miðjan mars sl. og var í lok fyrsta ársfjórðungs u.þ.b.
25% lægra en ári áður. Eins og sjá má á mynd 1 hefur mikið fl ökt
verið á gengisvísitölunni síðan þá. Gengið hefur þó haldist mjög lágt
og um miðjan júní lækkaði það enn frekar. Verðhækkun innfl uttrar
vöru skýrir nú mikinn hluta verðbólgunnar í stað hækkunar húsnæð-
isverðs áður.
Gengissveifl ur hafa töluverð áhrif á verðbólgu hér á landi ...
Áhrif gengissveifl na á innlent verðlag og verðbólgu eru iðulega met-
in með svokölluðum ,,gengisleka” (e. exchange rate pass-through),
þ.e. mati á því hvaða áhrif varanleg gengislækkun af ákveðinni stærð
hafi á verðlag og verðbólgu yfi r tíma. Tafl a 1 sýnir mat á gengis-
lekanum hér á landi með þremur líkönum: einföldu kostnaðarlíkani,
VAR-líkani á kerfi sformi og þjóðhagslíkani Seðlabankans (QMM).
Sýnd eru áhrif 10% varanlegrar gengislækkunar á ársverðbólgu. Tvö
fyrstnefndu líkönin eru einnig endurmetin yfi r styttra tímabil til að
kanna hvort gengislekinn hafi minnkað eins og reyndin virðist vera í
öðrum löndum (sjá t.d. Gagnon og Ihrig, 2004).
Eins og sjá má skilar 10% varanleg gengislækkun sér í um 2½-3
prósentum meiri ársverðbólgu um ári eftir gengislækkunina sam-
kvæmt kostnaðarlíkaninu og VAR-líkaninu. Áhrifi n eru nánast horfi n
eftir tvö ár. Þau virðast hins vegar hafa minnkað þegar líkönin eru
endurmetin frá byrjun tíunda áratugar síðustu aldar í samræmi við
reynslu annarra landa. Þjóðhagslíkan Seðlabankans (sem er einnig
metið yfi r styttra tímabilið) skilar svipuðum niðurstöðum: verðbólga
er um 1½ prósentu meiri um hálfu ári eftir gengislækkunina og um 1
prósentu meiri eftir eitt ár en áhrifi n eru nánast horfi n eftir tvö ár.
... og virðast áhrifi n vera meiri hér en víðast hvar annars staðar
Gengisáhrif virðast vera meiri hér á landi en í fl estum stærri þróuð-
um löndum. Samkvæmt ofangreindu mati er verðlag um 4% hærra
tveimur árum eftir gengisskellinn, sé miðað við kostnaðarlíkanið eða
VAR-líkanið. Í rannsókn Þórarins G. Péturssonar (2008) kemur t.d.
fram að sambærileg áhrif á evrusvæðinu séu um 2% að meðaltali og
að þau séu hverfandi í Bandaríkjunum. Miðað við styttra tímabil eða
QMM-líkanið hafa áhrifi n heldur minnkað og eru um 2% en þau
hafa einnig minnkað í öðrum löndum og eru því áfram töluvert meiri
hér á landi en víðast hvar annars staðar.
Rammagrein VIII-1
Áhrif gengisbreytinga á
verðbólgu
Mynd 1
Gengi krónunnar1
Daglegar tölur 3. janúar 2007 - 1. júlí 2008
Janúar 2000 = 100
1. Vísitala meðalgengis miðað við víða vöruskiptavog.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
100
110
120
130
140
150
160
170
20082007
Samtíma- Eftir Eftir Eftir Eftir Eftir
áhrif 1 ársfj. 2 ársfj. 3 ársfj. 1 ár 2 ár
Kostnaðarlíkan1 0,8 (0,6) 2,2 (1,6) 2,9 (1,8) 3,3 (1,9) 2,6 (1,3) 0,0 (0,2)
VAR-líkan2 0,8 (0,8) 2,5 (1,5) 2,9 (1,7) 3,5 (2,0) 3,2 (1,3) 0,7 (0,0)
QMM-líkanið3 0,4 (0,4) 1,1 (1,1) 1,3 (1,3) 1,4 (1,5) 1,1 (1,2) 0,1 (0,6)
1. Einfalt kostnaðarlíkan (e. cost-push model) þar sem verðbólga ræðst af eigin tímatöfum, tímatöfum launa-
breytinga og breytinga á innfl utningsverðlagi í innlendri mynt metið fyrir tímabilið 1961-1990 (sjá Guðmund
Guðmundsson, 1990). Tölur í sviga eru endurmat fyrir tímabilið 1992-2008. 2. VAR-líkan á kerfi sformi
sem inniheldur innlenda og erlenda verðbólgu, gengisbreytingar, skammtímavexti og framleiðsluspennu var
metið fyrir tímabilið 1985-2005 (sjá Þórarinn G. Pétursson, 2008). Tölur í sviga eru endurmat fyrir tímabilið
1990-2005. 3. Áhrif út frá þjóðhagslíkani Seðlabankans (QMM) þar sem peningastefnan bregst við í sam-
ræmi við einfalda Taylor-reglu. Tölur í svigum eru áhrif án peningastefnuviðbragða.
Tafl a 1 Áhrif 10% varanlegrar gengislækkunar á ársverðbólgu
(prósentufrávik frá grunndæmi)