Peningamál - 01.07.2008, Qupperneq 58

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
8
•
2
58
en árið 2012, en Lettland hefur verið aðili að Evrópusambandinu síð-
an árið 2004. Þess má geta að til að uppfylla þær kröfur sem gerðar
eru fyrir aðild að Myntbandalagi Evrópu (EMU) verður viðkomandi ríki
að ganga í ERM II, sem felur í sér að gengi gjaldmiðilsins megi ekki
sveifl ast meira en sem nemur ±15% gagnvart evrunni í tvö ár fyrir
inngöngu í myntbandalagið.2 Sum ríki hafa þó kosið að hafa vikmörk-
in þrengri. Baráttan við verðbólguna er því háð með ólíkum vopnum
á Íslandi og í Lettlandi. Verkefni peningastefnunnar er engu að síður
það sama í löndunum tveimur, þ.e.a.s. að veita verðbólguvænting-
um trúverðuga kjölfestu. Í Lettlandi er það gert með því að leitast við
að tryggja fast gengi innlends gjaldmiðils gagnvart evru, sem leiðir til
aðlögunar fyrir tilstuðlan versnandi samkeppnisstöðu vegna hækkandi
raungengis sem hægir á hagvexti til lengdar. Á Íslandi er leitast við að
veita verðbólguvæntingum kjölfestu með yfi rlýstu verðbólgumarkmiði
og kerfi sbundinni og gagnsærri framkvæmd peningastefnu.
Aðgerðir stjórnvalda í Lettlandi
Þótt stjórnvöld í Lettlandi hafi ekki sjálfstæða peningastefnu og geti
því ekki beitt henni að marki til þess að hafa áhrif á þróun efnahags-
mála geta þau beitt almennri efnahagsstefnu til þess að hafa áhrif á
eftirspurn. Í apríl 2007 hrundu stjórnvöld af stað herferð gegn verð-
bólgu sem miðaði að því að draga úr þenslu hagkerfi sins. Herferð-
in fól í sér loforð stjórnvalda um að koma jafnvægi á ríkisfjármálin
þannig að jöfnuður yrði á ríkissjóði árið 2008 og tekjuafgangur árin
2009 og 2010. Einnig lofuðu stjórnvöld að lækka ekki skatta á næst-
unni og gera skattalögin óhagstæðari spákaupmönnum. Mikilvægur
þáttur þessarar herferðar eru þó reglugerðarbreytingar stjórnvalda á
lánamarkaðnum. Stjórnvöld settu strangari reglur um útlán banka til
einstaklinga og reyndu þar með að draga úr vexti útlána. Ennfremur
vinna stjórnvöld nú að endurbótum á vinnu- og orkumarkaðnum og
reyna hvað þau geta að stuðla að aukinni samkeppni og að útrýma
einokun. Stjórnvöld hafa ennfremur heitið að takmarka launahækkanir
í opinbera geiranum.
Eitt af fáum tækjum sem Seðlabanki Lettlands hefur til að
hafa áhrif á útlánaþenslu er breyting bindiskylduhlutfalls. Á árunum
2005-2007, þegar útlánaþenslan var sem mest, hafði bindiskylduhlut-
fallið hins vegar takmörkuð áhrif til hækkunar útlánsvaxta bankanna
eða til að hægja á vexti útlána þar sem þeir fóru að einhverju leyti
framhjá reglunum, t.d. með langtíma fjármögnun í erlendum gjald-
miðlum. Bankinn hækkaði hlutfallið úr 6% upp í 8% í lok ársins 2005,
en tók að lækka það aftur í byrjun þessa árs í kjölfar alþjóðlegu fjár-
málakreppunnar, en bindiskylduhlutfallið stendur nú í 6%. Bankinn
taldi að næg hjöðnun hefði orðið á útlánamarkaði til að réttlæta þessa
lækkun, en þess má geta að bindiskylduhlutfall bankans verður að
vera jafnt bindiskylduhlutfalli evrópska seðlabankans, þ.e. 2%, áður en
Lettland tekur upp evruna. Ljóst er að nokkuð hefur hægt á efnahags-
umsvifum í Lettlandi á síðustu mánuðum, en hagvöxtur á fyrsta árs-
fjórðungi 2008 var neikvæður um 1,9%.
2. Sjá nánari umfjöllun í viðauka 4 í þessu hefti Peningamála.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Lettlands, Seðlabanki Íslands.
Mynd 2
Viðskiptajöfnuður á Íslandi og í Lettlandi
Hlutfall af vergri landsframleiðslu 2000-2007
% af VLF
Ísland
Lettland
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
20072006200520042003200220012000