Skírnir

Volume

Skírnir - 01.01.1979, Page 220

Skírnir - 01.01.1979, Page 220
218 MAGNÚS STEFÁNSSON SKIRNIR því, þegar Þorvaldur prófastur Helgason þáði Holtsstað í Önundarfirði sem lén af hendi biskups. Síðasta atriðið setn cg vil taka hér fyrir er sættargerðin í Ögvaldsnesi. Ég fylgdi textanum eins og hann er prentaður í íslenzku fornbréfasafni II, bls. 323—25, eftir Skarðsbók, sem er talin frá um 1363. Magnús Már Lárusson notar einnig texta Skarðsbókar í grein sinni „Beneficium. Island“ i KLNM I, d. 458. „Textavillurnar í Skarðsbók hafa orðið örlagaríkar fyrir grein Magn- úsar Stefánssonar,“ segir Sveinbjörn og vitnar í bls. 224—25. Virðist Svein- björn ganga út frá því sem vísum hlut, að texti sá, sem hann lætur prenta eftir AM 161 4to, hljóti að vera réttari. Málið er ekki svo einfalt. Sveinbjörn fullyrðir, að elsta uppskrift samningsins sé í Arnarbælisbók, AM 135 4to. Þetta er bæði ónákvæmt og rangt. Sættargerðin kemur fyrir á tveim stöðum í þessu handriti, á bls. 7, pergamentuppskrift frá síðara helmingi 14. aldar, þ.e.a.s. álíka gamalli og Skarðsbók, og á bls. 222—23, þeim hluta handritsins sem hefur að geyma kirkjulegar statútur, og sem er talinn frá ca. 1490. Um þessar dagsetningar, sjá Jón Sigurðsson, íslenzkt fornbréfasafn I, bls. 128— 133; Jón Þorkelsson, íslenzkt fornbréfasafn II, bls. 323 o.áfr., og Gustav Storm, NGL IV, bls. 601. Veit ég ekki til að á þær hafi verið bornar brigður. Texti sá í AM 135 4to, sem er frá síðara helmingi 14. aldar, er öldungis samhljóða Skarðsbókartextanum. Á báðum stöðunum hafa þeir konungur og Árni með ráði og samþykkt Jörundar erkibiskups sæst „vm stadi ok kirkna eígnir". Áframhaldið er þannig í Arnarbælisbók bls. 7: „at þeir stadir J skalahollz byskups dæmí sem kirkiur eíga allar skulu vera vndir byskups for rædí. En þær sem leikmenn eíga halfar edr meír skulu leikmenn hallda med þuilikum kennímanna skylldum sem sa hefir skilt er gaf. enn luka af ecki framar". Báðar þær uppskriftir sem í sérflokki eru hvað aldur snertir hafa hér því sama texta. En allir geta verið sammála Sveinbirni um það að texti þessi sé ekki vandalaus. Orðið allar fellur ekki að orðinu staðir, ei heldur þœr og halfar. Sú þrautalending að klípa r-ið aftan af halfar og breyta þær í þeir og halfar f halfa gengur að mínum dómi nokkuð langt. I þeim hluta Arnar- bælisbókar sem er frá ca. 1490 er uppskrift af sættargerðinni með sem hluti af samningi Gyrðs biskups og leikmanna, 19. júlí 1358. Þeir hlutar sættar- gerðarinnar sem máli skipta hér eru þar orðaðir nokkuð á annan hátt. Hér hefur konungur „sætz a med arna byslcup af skalaholti ok gert fullan ueg.vid hann vm stada eignir ok kirkna. J skalaholti byskups dæmí“. Ákvæðið. sem hér skiptir máli, er í þessari uppskrift orðað á þann hátt „at þær jardír.J skalaholti byskups dæmí sem kirkiurnar eíga skulu wera undir.byskups for- rædi Enn þær sem leik menn eíga halfar edr.meír skulu leikmenn hallda med þuilikum kenni manna skylldum sem sa hefir fir skilít er gaf en luka ecki framar". Þessi texti er mjög áþekkur texta þeim sem Jón Sigurðsson prentar í Lovsamling for Island I bls. 23 eftir AM 138 4to frá u.þ.b. 1500 og einnig texta þeim sem Sveinbjörn prentar eftir AM 161 4to. Hér virðist text- inn óbrenglaður, en uppskriftirnar eru allar mun yngri en Skarðsbók og Arnarbælisbók bls. 7. En jafnvel þótt yngri uppskriftin f Arnarbælisbók (þ.e.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228
Page 229
Page 230
Page 231
Page 232
Page 233
Page 234
Page 235
Page 236
Page 237
Page 238
Page 239
Page 240
Page 241
Page 242
Page 243
Page 244
Page 245
Page 246
Page 247
Page 248
Page 249
Page 250
Page 251
Page 252
Page 253
Page 254
Page 255
Page 256
Page 257
Page 258
Page 259
Page 260
Page 261
Page 262
Page 263
Page 264
Page 265
Page 266
Page 267
Page 268
Page 269
Page 270
Page 271
Page 272
Page 273
Page 274
Page 275
Page 276
Page 277
Page 278
Page 279
Page 280
Page 281
Page 282
Page 283
Page 284

x

Skírnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.