Skírnir - 01.04.1987, Blaðsíða 51

SKÍRNIR
MATTHÍAS OG ÞJÓÐÓLFUR
45
aði sér við að kveða upp dóma yfir stjórnarskránni nýju fyrr en Jón
hafði látið í sér heyra um hana. Fyrir þetta hik sitt var honum legið
áhálsi og jafnvel brugðið um „ragmennsku" og „minnihlutablæ“.5
Og satt er það að hið pólitíska nef brást Matthíasi gjörsamlega í
þessu; raunar hafði hann ekki af neinu slíku að státa, til þess var
hann of heiðarlegur og einlægur. En að hann hafi verið „eins og
tuska“ og tekið hvaðeina í blaðið ef nógu fagurt var kvakað og ekki
„útheimtist áræði“ af honum sjálfum, eins og Steingrímur Thor-
steinsson staðhæfir, er út í hött svo ekki sé dýpra í árinni tekið.6
Petta kom strax í ljós þegar Matthías gerði sér grein fyrir því að
hann myndi ekki binda bagga sína sömu hnútum og leiðtoginn Jón
Sigurðsson. Andvaragrein Jóns svaraði Matthías í Þjóðólfi, af hóg-
værð eins og hans var vísa, þó freistaðist hann til að kalla sumt af
því sem Jón sagði aðalkröfur Islendinga „smákreddur“. Hvatti
Matthías eindregið til þess að nú yrði staðar numið að sinni á
stjórnfrelsisgöngunni og Danir teknir í sátt. Það sem skipti íslend-
inga mestu væri ekki frekara frelsi í stjórnarháttum heldur upp-
bygging atvinnuvega og annars þess er miðaði að menntun þjóðar-
innar. „Hvernig líður löggjöf vorri í svo ótal greinum? Hvernig líð-
ur samgöngum vorum? Hvernig líður atvinnugreinum vorum?
Hvernig líður kirkjunni? Og hvernig líður skóla- og menntunar-
málum vorum?“ spurði Matthías og bað menn síðan að þegja um
allt nema þetta - „að minnsta kosti sex daga vikunnar.“7
Að skrifa svona gegn sjálfum Jóni Sigurðssyni var ekki lítið
áræði á 8. tug 19. aldar og Matthías tók það nærri sér. Honum var
mjög á móti skapi að fara út af spori Jóns en hann hlýddi sannfær-
ingu sinni. Verklegar framkvæmdir var það sem þjóðin þarfnaðist
umfram annað og að þeim vildi Matthías hlúa en ýta öðru til hliðar
í bili.8
Og hvernig var ekki komið bjargræðisvegum alþýðu á þessum
tíma? Vesturheimsferðir höfðu hafist að marki 1873 og tveimur
árum síðar lifnaði Askja við og fjöldinn allur af jörðum norðaust-
an- og austanlands bar ekki sitt barr eftir öskufallið og fór í eyði.
Veðurfar fór versnandi, fiskafli brást æ ofan í æ og kláðinn herjaði
á sauðfé. Hvað ætli örsnauðir foreldrar í Reykjavík veturinn 1876
til 1877 hefðu svo sem haft að gera með aukin þjóðréttindi (sem vís-
ast hefðu ekki teygt anga sína til þeirra hvort eð var) þegar ekki var