Skírnir - 01.04.1987, Blaðsíða 166

160
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
SKÍRNIR
mikilvirki fjölmiðlamaður og rithöfundur um náttúrufræðileg efni, tekið
upp þráðinn með bókinni íslandseldar sem hér er til umfjöllunar, og hann
tileinkar minningu Sigurðar Þórarinssonar.
Ari Trausti hefur með þessari bók unnið verk, sem e. t. v. hefði staðið
ýmsum öðrum nær að vinna, en þeir ekki gert. Ber honum lof fyrir dugnað
sinn og framtak, auk þess sem mjög mikið hefur verið lagt í útgáfuna, ekki
sízt myndefni hennar. Séu íslandseldar bornir saman við eldfjallasögu
Thoroddsens, munar mestu um myndirnar. I Thoroddsen eru fáar myndir,
að sjálfsögðu svart-hvítar og heldur óhrjálegar, en litmyndir fylla meira en
helming nýju bókarinnar: landslagsmyndir af ýmsu tagi, kort og skýring-
armyndir. Landslagsmyndirnar eru misgóðar eins og gengur, margar mjög
fallegar en þó allmargar of dökkar eða daufar, eða sýna lítið. Höfundar
þessara mynda eru margir, og hefur Ari Trausti tínt þær saman úr ýmsum
áttum. Mismunandi kröfur má gera til ljósmyndunar eftir tækifærinu sem
þær voru teknar við. Sé um einstæða ljósmynd af sjaldséðum atburði að
ræða, má hún gjarnan vera listrænt hversdagsleg, eins og myndin af upphafi
Heklugoss 1980 á bls. 93, en séu myndir verk atvinnuljósmyndara sem
„sitja um“ myndefni sitt eins og veiðimaður um bráð, má gerameiri kröfur.
Af mörgu er að taka um dæmi góðra og slæmra mynda í íslandseldum, og
eru þessi nánast af handahófi: Kröflumyndir Sigurðar Þórarinssonar (bls.
17 og 24) eru listaverk og yfirlitsmyndir Odds Sigurðssonar (bls. 28) og
Bessa Aðalsteinssonar (bls. 41) afarfallegar. Herðubreiðarmyndin ábls. 12
er hins vegar ein hin hversdagslegasta sem ég hefi séð af því fjalli, loftmynd-
irnar á bls. 69,131 og 147 (svo dæmi séu nefnd) sýna lítið og eru dauflegar
ljósmyndir, en myndin á bls. 114 gæti verið hvaða dökk klessa sem er.
Gunnar H. Ingimundarson hefur teiknað kortin í bókinni, svo og
nokkrar aðrar skýringarmyndir. Myndir þessar eru yfirleitt ekki annað en
endurteikningar úr eldri ritgerðum - útbreiðslukort gjóskulaga frá Sigurði
Þórarinssyni, kort af eldstöðvum eftir ýmsa höfunda o.s.frv. - og hafa
myndirnar oftast batnað í meðförum Gunnars, enda býður litprentunin
upp á meiri fjölbreytni en svart-hvít teikning. Sum kortin eru samt óþægi-
lega og óþarflega óskýr, t.d. Heklukortið á bls. 91.1 ljósi þess hvernig þess-
ar myndir eru til komnar má það kallast ofrausn að skrá Gunnar Ingi-
mundarson fullu nafni neðan við hverja mynd, en upprunalegan höfund í
sviga - hið gagnstæða hefði verið nær.
Þriðji flokkur myndefnis eru skýringarmyndir sem Eggert Pétursson
myndlistarmaður hefur gert, vafalaust eftir forskrift Ara Trausta. Reynt er
að gera mönnum í hugarlund stærð jökulhlaupa eða gjóskulaga með ýms-
um brögðum, svo sem samanburði við Hallgrímskirkju í Reykjavík, og
þarna eru allmörg „hugsanleg þversnið" gegnum eldstöðvar, svo dæmi séu
nefnd. Allt er þetta góðra gjalda vert, en hitt er verra, að margar þessara
mynda standast ekki skoðun - í þeim eru grundvallarvillur. Á mynd af eld-
stöðvakerfi á bls. 21 hefur kvikuþró og gossprungusveimur lent til hliðar