Skírnir - 01.04.1987, Blaðsíða 178

172
RANNVEIG G. ÁGÚSTSDÓTTIR
SKÍRNIR
dæmi „Spegil" og „Ein örfleyg stund“. Báðar fjalla þær um börn sem í rás
sögunnar Ijóstra upp leyndarmáli fullorðinna. I sögunni „Spegli“ eru það
tveir drengir sem spila Matador og í hita leiksins, án þess að ugga að sér,
flettir annar drengjanna ofan af einkalífi foreldra sinna. Um leið læra þeir
báðir nokkuð um samskipti manna. I hinni sögunni, „Ein örfleyg stund“,
lýstur saman vitundarheimi fátækrar telpu og ríkrar frúar. Með tilsvörum
yfirstéttarkonunnar nær höfundur að bregða ljósi á stéttarlegar andstæður
og um leið opnast hugur telpunnar fyrir flókinni skiptingu auðs og ham-
ingju.
Eitt höfuðeinkenni á þessum sögum er hve vel höfundi tekst að skapa
huglægt andrúmsloft og draga fram það sem máli skiptir. A bak við eitt til-
svar liggur oftast miklu meira en það sem sagt er berum orðum. Höfundur
skrifar fyrir djúplestur. Það er nógu gaman að synda á yfirborði textans, en
hann er líka jafnmikill á dýptina. Til þess að finna hvað þar er verður les-
andi að kafa í undirdjúpin.
Ari síðar, eða 1981, kom út skáldsagan Sólin og skugginn, einnig hjá
Skuggsjá. Þetta er fljótt á að líta sjúkrasaga Sigrúnar og um leið saga þeirra
sjúklinga sem liggja á einni deild “kolkrabbans“. En hér er um ádeilusögu
að ræða. A þessari deild þurfa sjúklingarnir að vera stálhraustir til að þola
meðferðina sem þeir fá hjá læknunum. Sagan er í raun neyðaróp úr djúpi
hjartans, örvæntingarfullur slagur upp á líf og dauða þar sem notað er beitt-
asta vopn mannshugans, háð og spé.
Smásagnasafnið Við gluggann kom svo út árið 1984 hjá sama forlagi.
Þessar sögur gefa hinum fyrri ekkert eftir, en eru ef eitthvað er enn betri og
fágaðri.
Eins og hafið er saga sem gerist á okkar tímum. Sögusviðið er þorp sem
gæti verið á Austfjörðum eða Vestfjörðum þar sem landbúnaður er ekki
veigamikil atvinnugrein en sjómennskan þeim mun meiri. Staðhættir eru
mjög líkir því sem er á Isafirði en þorpið í sögunni virðist tilkomuminna og
getur fallið inn í lýsingu fjölda sjávarplássa á Islandi.
Sagan hefst á lýsingu umhverfisins og sagt er frá gamla húsinu sem
þorpsbúar skammast sín fyrir og vilja rífa til grunna svo að hægt sé að
byggja þar nýtísku hótel eða bensínsölu. Húsið þykir ljótt í dagsbirtu, en
það er dularfullt og heillandi í fölum ljóma kvöldsins, líkast ævintýrahöll.
Af húsinu ganga ýmsar sögur, þríeykis ástarsögur, sem eru misjafnlega
hugljúfar eftir því hver segir þær. Hér er sleginn tónninn sem hljómar hæst
í sögunni: Astin er hreyfiafl lífsins, undirstaða alls sem er, en það er hægt
að fjalla um sama ástarspilið á óteljandi vegu og í hinum mestu andstæðum.
Ein tilkomumesta útgáfan af sögu hússins er ævintýrið af ástfangna hefð-
armanninun að sunnan sem reisti hús handa fegurstu stúlkunni í fjórð-
ungnum. „Þrjár hæðir byggði hann, eina jörðinni, aðra ástinni og þá þriðju
himninum" (6). Nornin illa seiddi riddarann unga frá stúlkunni fögru, en
stúlkan beið riddara síns glöð og þolinmóð lengi, lengi uns hjarta hennar