Skírnir - 01.04.1987, Blaðsíða 70

64
GUÐNI ELISSON
SKÍRNIR
ir að þær eru á verði gagnvart umhverfi sem venjulega var andsnúið
allri skáldskapariðkun kvenna. Að mati Margaret Homans var það
jafnvel talið hneykslanlegt á nítjándu öld að kona skrifaði á opin-
berum vettvangi og hún var venjulega dæmd sem kona en ekki sem
rithöfundur.13 Oft kæfir sama umhverfi og örvaði skáldsnillings-
ímynd unga mannsins allan skáldskaparvilja jafnöldru hans. Hvaða
kosti átti ung skáldkona á tímum Huldu? Johanna Russ veltir fyrir
sér ýmsum sagnamynstrum í grein sinni „What can a heroine do?
or Why women can’t write“ sem mig langar að færa upp á veruleik-
ann. Hún segir:
Hvað getur kvenhetja gert? Hvaða goðsögur, hvaða fléttur og hvaða at-
hafnir eru á færi kvenpersónu? Þær eru mjög fáar. Það er til dæmis ógjörn-
ingur að semja hefðbundna sögu um konu sem brýst til frama... Kona get-
ur ekki heldur verið rómantískt skáld, sem mun farast á stórfenglegan máta
eða tilfinninganæmur listamaður sem getur ekki uppfyllt veraldlegar
skyldur sínar . . . Kvenhetja getur ekki verið menntamaður sem fæddur er
í strjálbýli þar sem fordómar ráða ríkjum svo að hún verður að flýja til stór-
borgar - kona getur ekki flúið vandamál með því að fara til borgar, hún er
ennþá kona og kona sem menntamaður er ekki algeng mynd í skáldskap.14
Athyglisvert er hversu mörg þessara atriða snerta Huldu beint
eða óbeint. Eitt aðalatriði í mótun skáldvitundar Huldu er það að
konan getur aldrei verið „rómantíska skáldið sem mun farast á
stórfenglegan máta“, reyndar aldrei verið rómantískt skáld að mati
umhverfisins ef út í þá sálma er farið. Konu leyfist ekki að vera
snillingur. Hún kemst næst því sem móðir snillings en það er ein-
mitt nafn og efni einnar af smásögum Ólafar Sigurðardóttur frá
Hlöðum. Ólöf getur aðeins ímyndað sér sig sem móður snillings en
aldrei sem snillinginn sjálfan. Að sama skapi og æðsta von manns-
ins er að verða eitt af ofurmennunum, guðdómlegur snillingur,
á það að vera draumur konunnar að ala slíkt afkvæmi. Nietzsche
orðar það svo í Also sprach Zarathustra:
Megi stjörnuglit ljóma í ást ykkar. I von ykkar á að felast: „Megi ég fæða
af mér ofurmenni.15
Samfélagið leit því kvenskáld hornauga. Hulda hefði hneykslað
margan hefði hún haldið utan og tekið að lifa eins konar lista-