Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Síða 87

Nýjatestamentísfæði áfangar og viðfangsefni
áhrif á vinnu og niðurstöður fræðimannsins. En hann er ekki einn í
rannsókninni. Rannsóknir annarra veita honum aðhald. Fræðimenn í
ritskýringu em ekki forsendulausir, en þurfa að gera sjálfum sér og
öðrum grein fyrir áhrifum forsenda sinna í rannsókninni. Hættan er sú, að
menn lesi inn í textann sjálfa sig og sínar aðstæður. Menn leitast auðvitað
við að endurskoða þessar forsendur í umgengni sinni við rannsóknarefhið
og finna það, sem við á, og em jafnframt gagnrýnir á eigin niðurstöður.
Sú fræðigrein, sem fæst við spuminguna, hvemig eigi að túlka texta og
hvað gerist þegar túlkað er, nefhist túlkunarfræði. á ensku máli
hermeneutics. Hún fæst bæði við skýringu texta og þekkingarfræðilega
flnigun um forsendur túlkunar og skilnings. Þessi fræðigrein hefur sínar
forsendur, sem geta verið breytilegar frá einum höfundi til annars.
Túlkunarfræðin er óhjákvæmilega þáttur í fræðastarfi ritskýrandans. Og
það, sem í ágripi hefur verið sagt hér að framan, fellur undir hana. Allt
þetta, sem hér hefur verið sagt um fræðilega ritskýringu almennt, á við
um ritskýringu Nýja testamentisins.
Túlkunaraðferðir til foma og á miðöldum
Frá upphafí vega kristninnar hefur túlkun foms texta verið
viðfangsefhi hennar, einkum heimfærsla. Hjá Jesú og höfundum
guðspjallanna fínnum við sumar túlkimarreglur rabbínanna, svo sem
ályktun út frá hliðstæðu og eins bæði frá minna til meira og meira til
minna. En óeiginleg túlkun varð ríkjandi er fram liðu stundir. Jesús
Kristur og frumkirkjan skildu sig sem uppfyllingu fyrirheita Gamla
testamentisins um komandi hjálpræði Guðs. Gamla testamentið var þeim
heilög ritning. í ritum Nýja testamentisins má sjá, að höfundar þeirra hafa
séð fyrirmyndir að persónum og atburðum í lífí Jesú í sumum persónum
og atferli maxma í Gamla testamentinu. Þetta er kölluð typologisk
útlegging á texta Gamla testamentisins. Sem dæmi um typologíu í
framsetningu Nýja testamentisins má nefna, að í Matteusarguðspjalli er
löggjafarstarfi Krists að hluta lýst með dráttum, sem fela í sér skírskotun
til Móse og Sínailöggjafarinnar, sbr. fjallræðuna, og frelsunarverki Krists
með vissri skírskotun til brottfarar ísraels úr þrælahúsinu í Egyptalandi,
og heimfarar úr herleiðingunni frá Babýlon, sbr. að Jóhannesi skírara er
líkt við fagnaðarboðann, sem kemur yfír eyðimörkina með boðskap um
nálæga lausn Guðs hinum þjökuðu til handa (Mark. 1:1-3). í
guðspjöllunum og hjá Páli postula finnum við einnig dæmi um óeiginlega
eða allegoriska útleggingu, þar sem fomir textar Gamla testamentisins eru
taldir hafa boðskap að flytja inn í síðari tíma með því að gefa þeim aðra
merkingu en hina bókstaflegu. Dæmi um þetta er útlegging klettsins, sem
gaf ísrael vatn á eyðimerkurgöngunni, sem Krists, sbr. 1 Kor. 10:4.
í fomöldinni vom menn meðvitandi um vandamálið, hvemig fomir
textar ættu merkingu ekki aðeins fyrir foma tíð, heldur líka um síðari
kringumstæður. Stóumenn útlögðu Hómerskviðumar óeiginlega og
allegoriskt. Hjá kirkjufeðrunum, sem tóku óeiginlega túlkunarhefð
Grikkja og Gyðinga í arf, fínnum við allt að fjómm merkingum í textum
85